Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2024 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący sędzia SA Piotr Kaczmarek

Sędziowie: SA Maciej Skórniak (spr.)

SA Cezariusz Baćkowski

Protokolant: Katarzyna Szypuła

przy udziale Dariusza Sulikowskiego prokuratora Prokuratury (...)

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2024 r.

sprawy B. B. oskarżonego o czyn z art. 286 §1 kk w zw. z art.294 §1 kk, art. 271 §1 i §3 kk i art.297 §1 kk w zw. z art.11 §2 kk w zw. z art. 12 §1kk.

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 20 grudnia 2023 r. sygn. akt III K 70/23

I.  utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy;

II.  zwalnia oskarżyciela posiłkowego (...) Bank SA w W. od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami tego postępowania obciążając Skarb Państwa;

UZASADNIENIE

Z uwagi na charakter sprawy, dla jasności i czytelności wywodu oraz w celu przedstawienia w sposób pełny rozumowania i stanowiska Sądu odwoławczego w zakresie podjętych rozstrzygnięć, a także dla zapewnienia warunków rzetelnego procesu, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu odstąpił od wymogu sporządzenia uzasadnienia zgodnie ze wskazaniem art. 99a § 1 k.p.k. Sąd Apelacyjny w orzekającym składzie zgadza się z argumentacją wspierającą takie stanowisko wyrażoną w orzeczeniach m.in. Sądu Najżywszego - wyrok z 11 sierpnia 2020 r., I KA 1/20, OSNKW 2020, nr 9-10, poz. 41, Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - wyrok z 17 czerwca 2020 r., II AKa 64/20, LEX nr 3055805 i Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - wyrok z 12 listopada 2020 r., II AKa 217/18, LEX nr 3104650.

B. B. , został oskarżony o to, że:

w okresie od września 2016r. do 13 kwietnia 2017r. w L., B. i L., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w tym sfinansowania inwestycji w tzw. „obligacje przedsiębiorstwa” emitowane przez spółkę (...) Sp. z o.o. na kwotę co najmniej 430.000,00zł, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, doprowadził szereg instytucji kredytowych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości, tj. w łącznej kwocie 726.533,45zł z tytułu udzielonych mu pożyczek i kredytów na podstawie: umowy kredytu gotówkowego o nr (...) z dnia 22 września 2016r. z Bankiem (...) S.A. w kwocie 49.830,31zł, do wypłaty 42.904,00zł oraz całkowitej kwoty do zapłaty 62.269,46zł, umowy kredytu obrotowego nr (...) z dnia 25 października 2016r. z (...) Bank S.A. w kwocie do wypłaty 136.300,00zł oraz całkowitej kwoty zobowiązania do zapłaty 229.665,50zł, umowy konsolidacyjnej kredytu gotówkowego o nr (...) z dnia 13 kwietnia 2017r. w (...) Bank S.A. w kwocie 96.139,79zł, na spłatę innych zobowiązań 51.948,65zł, na cele konsumpcyjne 23.500,00zł oraz całkowitej kwoty zobowiązania do zapłaty 139.558,62zł, umowy o kredyt gotówkowy nr (...) z dnia 20 września 2016r. z (...) Bank S.A. w kwocie 95.000,00zł, umowy pożyczki nr (...) w dniu 5 kwietnia 2017r. z (...) S.A. w kwocie 67.467,93zł, do wypłaty 50.000,00zł oraz całkowitej kwoty do zapłaty 95.043,55zł, umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 20 kwietnia 2017r. z (...) Bank (...) S.A w kwocie 70.939,57zł, do wypłaty 50.000,00 zł, umowy kredytu nieodnawialnego o nr (...) z dnia 10 kwietnia 2017r. z Bankiem (...) S.A. w łącznej kwocie 103.000,00zł, umowy kredytu konsolidacyjnego o nr (...) z dnia 23 września 2016r. z (...) Bank S.A. w kwocie 107.855,85zł, do wypłaty 71.530,00zł, w ten sposób, że wprowadził z pomocą innych ustalonych i nieustalonych osób w błąd pracowników w/w banków co do zakresu, obrotów i zyskowności prowadzonej działalności gospodarczej w tym poprzez sporządzenie z pomocą innych osób poświadczających nieprawdę dokumentów oraz posłużenie się poświadczającymi nieprawdę: zestawieniem księgi przychodów i rozchodów za okres 01/2016-12/2016 na okoliczność uzyskania z prowadzonej działalności gospodarczej pod firmą (...) łącznych przychodów w kwocie 504.624,66zł i dochodu przed opodatkowaniem w kwocie 295.772,41zł, zestawieniem księgi przychodów i rozchodów za okres 09/2016-12/2016 na okoliczność uzyskania przychodów z w/w działalności w kwocie 173.631,09zł i dochodu przed opodatkowaniem w kwocie 82.950,93zł, zestawieniem księgi przychodów i rozchodów za okres 01/2017-2/2017 na okoliczność uzyskania w powyższym okresie łącznych przychodów w kwocie 87.326,60zł i dochodu w kwocie 40.290,82zł, a także oświadczeniem z dnia 6 kwietnia 2017r. przed (...) Bank S.A. o osiąganych dochodach miesięcznych w kwocie 12.000,00zł netto, oświadczeniem pożyczkobiorcy z dnia 20 kwietnia 2017r. przed (...) Bank S.A. potwierdzającym dane we wniosku o pożyczkę nr (...) na okoliczność uzyskiwanego dodatkowego dochodu z działalności gospodarczej w kwocie 24.647,70zł brutto, oświadczeniem z dnia 5 kwietnia 2017r. przed (...) S.A. o uzyskiwanych dochodach netto w okresie ostatnich 12 miesięcy w kwocie łącznej 17.716,97zł oraz oświadczeniem zawartym we wniosku kredytowym z dnia 5 kwietnia 2017r. złożonym przed w/w bankiem o uzyskiwanym przychodzie rocznym w kwocie 504.624,00zł oraz dochodzie w kwocie 17.717,00zł, a także nierzetelnym oświadczeniem z dnia 7 kwietnia 2017r. przed Bankiem (...) o nie korzystaniu w okresie ostatnich trzech miesięcy z żadnej formy kredytowania w sytuacji, gdy w tym czasie ubiegał się o wsparcie kredytowe i zawarł w/w umowę pożyczki z dnia 5 kwietnia 2017r. z (...) S.A. z obowiązkiem spłaty rat pożyczkowych istotnie wpływających na jego zdolność kredytową, a przez to dokumenty te miały istotne znaczenie w procesie podjęcie decyzji jego wsparciu kredytowym oraz wprowadził w błąd przedstawicieli banków co do przeznaczenia wnioskowanych środków na inwestycje finansowe w tzw. depozyty nieprawidłowe oferowane przez (...) Sp. z o.o. i zamiaru obsługi zobowiązań kredytowych z przewidywanych z nich zysków, podczas gdy jak wynika z powyższego z prowadzonej działalności gospodarczej lub innych uznawanych tytułów w tym świadczeń uzyskiwanych przez osobę najbliższą nie uzyskiwał dochodów pozwalających regulować samodzielnie w/w zobowiązania, czym działał na szkodę w/w instytucji bankowych, czym działał na szkodę w/w instytucji bankowych wyrządzając w ich majątku łączną szkodę w kwocie 726.533,45zł,

tj. o czyn z art.286 §1 kk w zw. z art.294 §1 kk, art. 271 §1 i §3 kk i art.297 §1 kk w zw. z art.11 §2 kk w zw. z art.12 §1kk.

Wyrokiem z 20 grudnia 2023 r. Sąd Okręgowy w Legnicy (w zakresie dotyczącym B. B.):

XIII. uznał oskarżonego B. B. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w pkt. V części wstępnej wyroku, z tym ustaleniem, że oskarżony wprowadził przedstawicieli w/w instytucji w błąd co do przeznaczenia wnioskowanych środków i w rzeczywistości przeznaczył je na inwestycje finansowe w tzw. „depozyty nieprawidłowe” i obligacje oferowane przez (...) Sp. z o.o. i za to na podstawie art. 294 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk wymierza mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, a na podstawie art. 33 § 2 w zw. z § 1 i § 3 kk w zw. z art 4 § 1 kk wymierza mu karę grzywny w wysokości 300 (trzystu) stawek dziennych, określając wysokość jednej stawki na kwotę 10 (dziesięciu) złotych;

XIV. na podstawie art. 69 § 1 i § 2 kk w zw. z art. 70 § 1 kk w zw. z art 4 §1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres 1 (jednego) roku próby;

XV. na podstawie art. 72 §1 pkt 1 kk w zw. z art 4 § 1 kk zobowiązał oskarżonego w okresie próby do pisemnego informowania Sądu Okręgowego w Legnicy o przebiegu okresu próby raz na pół roku;

Powyższy wyrok został zaskarżony przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. – adw. P. J. na niekorzyść oskarżonego B. B., w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środku kompensacyjnym, tj. w zakresie w jakim Sąd nie orzekł o obowiązku naprawienia przez oskarżonego szkody w całości na rzecz (...) Bank S.A.

Powyższemu wyrokowi zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego i procesowego, mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 415 § 1 k.p.k. w zw. z art. 46 § 1 k.k., polegającą na wyrażaniu błędnego poglądu prawnego, iż uprzednie wydanie w dniu 21 września 2018 roku nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie, VI Wydział Cywilny, w sprawie sygn. akt VI Nc-e 1425756/18, przeciwko B. B. stało na przeszkodzie orzeczeniu na podstawie art. 46 § 1 k.k. obowiązku naprawienia szkody przez B. B. na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) Bank S.A., podczas gdy w realiach niniejszej sprawy nałożenie tego obowiązku na oskarżonego było obligatoryjne.

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

1) zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez orzeczenie wobec oskarżonego B. B. obowiązku naprawienia szkody w całości na rzecz (...) Bank S.A., tj. w kwocie 106.375,00 złotych (słownie: sto sześć tysięcy trzysta siedemdziesiąt pięć, 03/100) wraz z odsetkami ustawowymi od daty popełnienia czynu, tj. od 22 września 2016 roku oraz

2) zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) Bank S.A. zwrotu kosztów zastępstwa według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Mając na uwadze treść wniosku o sporządzenie uzasadnienia oraz apelację złożone przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego uzasadnienie sporządzono co do całości wyroku w zakresie dotyczącym oskarżonego B. B.. Oskarżyciel posiłkowy w przedmiotowej sprawie był pokrzywdzonym.

Apelację obrońcy oskarżyciela posiłkowego ocenić należało jako bezzasadną. Chybiony jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 415 § 1 k.p.k. w zw. z art. 46 § 1 k.k. W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 415 k.p.k. ,,Nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono”. Przepis ten stanowi tzw. klauzulę antykumulacyjną. W ocenie Sądu Apelacyjnego zgodzić należało się z Sądem Okręgowym, iż uwzględnienie wniosku pokrzywdzonego prowadziłoby do kumulacji rozstrzygnięć o charakterze kompensacyjnym.

W literaturze przedmiotu prezentowane jest stanowisko według którego roszczenia wynikające z popełnienia przypisanych oskarżonemu przestępstw już wcześniej - w całości lub w części – prawomocnie rozstrzygnięto w postępowaniu cywilnym, wyklucza możliwość nałożenia na oskarżonego w postępowaniu karnym obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przez niego tymi przestępstwami. Zakaz, o którym mowa w art. 415 § 1 zdanie drugie k.p.k., odnosi się do każdego określonego w ustawie wypadku orzekania karnoprawnego obowiązku naprawienia szkody, i to niezależnie od tego, czy roszczenie zasądzone w postępowaniu cywilnym zostało skutecznie wyegzekwowane (wyrok SN z 21.02.2013 r., V KK 14/13, LEX nr 1284782). Jeżeli o roszczeniu tym orzeczono tylko częściowo, względnie przedmiotem innego postępowania (cywilnego) jest tylko część roszczenia, zachodzi możliwość orzekania w postępowaniu karnym o penalnych czy też probacyjnych środkach kompensacyjnych w takiej części, w jakiej nie zachodzi stan rei iudicatae lub lis pendent (zob. wyroki SN: z 6.11.2012 r., IV KK 268/12, LEX nr 1226754, oraz z 26.09.2012 r., V KK 209/12, LEX nr 1220961). Z dyspozycji art. 415 § 1 k.p.k. zdanie drugie wynika zatem kategoryczny zakaz rozstrzygania w różnych postępowaniach o tej samej szkodzie, a co za tym idzie – kumulowania tytułów egzekucyjnych wynikających z różnych orzeczeń. Jeżeli zatem roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, to nie jest możliwe (niejako ponowne) orzekanie o obowiązku naprawienia szkody, i to niezależnie od tego, czy zasądzone w postępowaniu cywilnym roszczenie zostało wyegzekwowane (wyrok SN z 23.11.2016 r., III KK 405/16, LEX nr 2155184).

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd I instancji ustalił, że pokrzywdzony (...) Bank S.A. wniósł wobec B. B. pozew i Sąd Rejonowy Lublin-Zachód, 21 września 2018 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zasądzając od B. B. na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank S.A. w całości przysługujące bankowi roszczenie. To samo roszczenie pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego dochodził w przedmiotowym postępowaniu. Bez znaczenia pozostaje przy tym okoliczność, że pomimo posiadania przez pokrzywdzony (...) Bank S.A. tytułu wykonawczego przeciwko oskarżonemu B. B., to niedopuszczalne było wszczęcie postępowania egzekucyjnego z uwagi na ogłoszenie upadłości. Stosownie do brzmienia art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k., przeszkodą do nałożenia obowiązku naprawienia szkody jest wyłącznie tożsamość roszczenia będącego przedmiotem orzeczenia cywilnego z roszczeniem wynikającym z przestępstwa. Zważyć należy, że każdorazowo orzekający sąd ma obowiązek przeanalizować zakres i treść roszczeń, po to, by potwierdzić ich tożsamość bądź też jej zaprzeczyć. Nie ulega wątpliwości, iż w wypadku gdy orzeczenie sądu cywilnego wydane zostało na rzecz pokrzywdzonego bezpośrednio przeciwko sprawcy przestępstwa, zaistnieje tożsamość osoby zobowiązanej do wykonania roszczenia cywilno-prawnego i roszczenia wynikającego z przestępstwa. Niezależnie więc od tego, czy przysługujące pokrzywdzonemu roszczenie z tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty z 21 września 2018 r. wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód można wyegzekwować, tytuł ten pozostaje w obrocie prawnym. W orzecznictwie podkreśla się bowiem, że jeśli pokrzywdzony wybrał drogę postępowania cywilnego do dochodzenia roszczenia i drogę tę zakończył uzyskując orzeczenie przyznające mu dochodzoną kwotę (z odsetkami), to bezskuteczność egzekucji nie zmienia zakazu ustanowionego w art. 415 § 1 k.p.k. (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 września 2021 r., sygn. akt II AKa 2/2). W niniejszej sprawie pokrzywdzony bank wybrał drogę cywilną do dochodzenia roszczenia. Zauważyć należy, że w przypadku, gdyby pokrzywdzony zdecydował się wcześniej na dochodzenie roszczenia na drodze karnej, to w przypadku orzeczenia na jego rzecz obowiązku naprawienia szkody z art. 46 k.k. także utrudnione byłoby wyegzekwowanie tej kwoty w związku z ogłoszeniem wobec oskarżonego B. B. upadłości. W tym bowiem postępowaniu, które dłużnik zainicjował, oraz gdzie wykazał się wolą zaspokojenia wierzycieli w możliwym aktualnie zakresie, wiarygodnie została stwierdzona sytuacja majątkowa dłużnika. Na taki tylko stopień zaspokojenia pozwala jego majątek. Sytuacja majątkowa oskarżonego może się w dłuższej perspektywie poprawić. Nie jest to całkowicie wykluczone. Nic jednak dzisiaj nie wskazuje, żeby w przewidywanym czasie sytuacja oskarżonego miała się zmienić diametralnie i w ogóle było możliwe uzyskanie naprawienia szkody w całości, albo w rozmiarze większym niż ma to mieć miejsce obecnie.

Podzielić należało także ustalenia Sądu Okręgowego, że brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o zobowiązanie oskarżonego w trybie art. 72 § 1 pkt 8 k.k. do wykonania nakazu zapłaty z uwagi na ogłoszenie wobec B. B. upadłości. Słusznie podkreślił przy tym, że zobowiązanie nakładane na skazanego w trybie art. 72 § 1 pkt 8 k.k. musi być skonkretyzowane i możliwe do wykonania przez skazanego oraz nie może naruszać innych regulacji prawnych. Słusznie zauważył też, że Sąd I instancji, że na obecnym etapie postępowania nie sposób określić, jak zakończy się prowadzone wobec oskarżonego postępowanie upadłościowe. Z tego względu nie można było zobowiązać oskarżonego do wykonania zapadłego orzeczenia w trybie art. 72 § 1 pkt 8 k.p.k., bowiem instytucja upadłości konsumenckiej służy oddłużeniu niewypłacalnych konsumentów, a zobowiązanie oskarżonego do wykonania orzeczenia stałoby w sprzeczności z celem tej instytucji.

Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. Sąd Apelacyjny zwolnił oskarżyciela posiłkowego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami tego postępowania obciążając Skarb Państwa, o czym orzeczono w punkcie II.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak na wstępie.

SSA Maciej Skórniak

SSA Piotr Kaczmarek

SSA Cezariusz Baćkowski