Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Artur Tomaszewski /spr./

Sędziowie: SA Cezariusz Baćkowski

SA Robert Zdych

Protokolant: Joanna Rowińska

przy udziale Waldemara Kawalca prokuratora Prokuratury (...)

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2023 r.

sprawy Z. K.

oskarżonej z art. 173 § 2 i 4 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i oskarżycieli posiłkowych

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 8 marca 2023 r., sygn. akt III K 83/20

I.  uzupełnia oczywisty brak w zaskarżonym wyroku poprzez wpisanie sygnatury akt sprawy III K 83/20, w której wyrok ten został wydany;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że wymierzoną oskarżonej
Z. K. w pkt I części rozstrzygającej karę pozbawienia wolności podwyższa do 2 (dwóch) lat;

III.  uchyla rozstrzygnięcia z pkt II i III części rozstrzygającej;

IV.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

V.  zasądza od oskarżonej Z. K. na rzecz oskarżycieli posiłkowych: J. K. (1), R. K., D. L., P. L., T. M. (1), A. S., R. S. i K. W. - po 1200 złotych tytułem zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru w postępowaniu odwoławczym;

VI.  zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa 20 zł tytułem wydatków postępowania odwoławczego oraz wymierza jej opłatę
w wysokości 300 zł za obie instancje.

UZASADNIENIE

Z. K. została oskarżona o to, że:

w dniu 14.09.2019r. około godz. 13.03 na prostym odcinku drogi krajowej nr (...) relacji L.-P., rejonu (...), prowadząc stanowiący jej własność samochód osobowy marki H. (...) o nr rej. (...) z niesprawnym układem kierowniczym, polegającym na wadliwym połączeniu lewego sworznia zwrotnicy przedniej osi pojazdu, nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, tj. zasadę sprawności technicznej pojazdu, co spowodowało, że wymijając kolumnę motocykli, nie zachowała bezpiecznego odstępu, nie zwiększyła należytej ostrożności i wjechała na przeciwny pas ruchu, uderzając kolejno w jadących w grupie z naprzeciwka motocyklistów w osobach R. K. kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), J. K. (1) kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), P. L. kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), S. B. (1) kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), K. W. kierującego motocyklem marki Y. o nr. rej. (...), M. J. kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), T. M. (2) kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), M. L. kierującego motocyklem marki K. o nr rej. (...), D. L. kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...) oraz K. S. kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), czym sprowadziła nieumyślnie katastrofę w ruchu lądowym, zagrażającą życiu i zdrowiu wielu osób – w/w uczestników ruchu drogowego, w wyniku której K. S. zmarł w następstwie spowodowanego katastrofą urazu odcinka szyjnego kręgosłupa z przerwaniem rdzenia kręgowego, D. L. doznał obrażeń ciała w postaci urazu wielonarządowego z cechami wstrząsu urazowego, urazu narządów jamy brzusznej o typie rozerwania krezki jelita cienkiego z następowym krwawieniem do jamy otrzewnowej oraz częściową resekcję jelita cienkiego i grubego, wypełniające treść art. 156§ 1 pkt 2 k.k. w części dotyczącej choroby realnie zagrażającej życiu oraz długotrwałej choroby, oraz w postaci niestabilnego złamania miednicy z rozejściem się spojenia łonowego, otwartego zwichnięcia stawu nadgarstka lewego, naruszające czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., T. M. (1) doznał obrażeń ciała w postaci urazu stawu barkowego lewego z cechami jego stłuczenia, urazu klatki piersiowej po stronie dolnej prawej o cechach stłuczenia ciała, które naruszyły czynności narządów oraz rozstrój zdrowia na okres poniżej dni siedmiu w myśl art. 157§2 k.k., P. L. doznał obrażeń ciała w postaci wielomiejscowego urazu stopy lewej powikłanego ciasnotą przedziałów powięziowych, wieloodłamowego złamania w obrębie stopy lewej – złamania kości skokowej i piętowej lewej, złamania kości stępu, złamania od III do V kości śródstopia lewego, zwichnięcia podstawy V kości śródstopia lewego, zwichnięcia stawu śróstopno-paliczkowego II stopy lewej powodujących naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k. R. K. doznał obrażeń ciała w postaci urazu podudzia lewego o cechach jego stłuczenia, urazu stawu skokowego lewego i stopy lewej o cechach ich skręcenia powodujących naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k, K. W. doznał obrażeń ciała w postaci urazu podbrzusza, dolnej części grzbietu i miednicy o cechach ich stłuczenia, rany szarpanej podudzia lewego, urazu uda lewego z następowym krwiakiem wymagającym interwencji zabiegowej, powodujących naruszenie czynności narządów ciał i rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., S. B. (2) doznał obrażeń ciała w postaci urazu głowy z cechami wstrząśnienia mózgu, złamania kostki przyśrodkowej podudzia lewego z następowym zabiegiem naprawczym, rany podudzia lewego, nieokreślonego urazu biodra i ramienia lewego, powodujące naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k, M. L. doznał obrażeń ciała w postaci urazu głowy z raną tłuczoną okolicy czołowej lewej oraz stłuczeniem okolicy oczodołowej lewej, złamania kości promieniowej lewej z następowym zabiegiem naprawczym, urazu stawu kolanowego lewego z otarciem naskórka i cechami jego stłuczenia, urazu stawu łokciowego lewego z otarciami naskórka i ograniczeniem ruchomości, powodujące naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., M. J. doznał obrażeń ciała w postaci urazu głowy z utratą przytomności i cechami wstrząśnienia mózgu, złamania kości nosowych z przemieszczeniem i następowym zabiegiem naprawczym, urazu kolana prawego o cechach jego skręcenia, urazu ścięgna Achillesa prawego o cechach jego bolesności, urazu barku lewego o cechach niewielkiego ograniczenia jego ruchomości, urazu nadgarstka prawego z cechami jego obrzęku, powodujące naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., J. K. (1) nie doznał żadnych obrażeń,

tj. o czyn z art. 173§ 2 i § 4 k.k.

Sąd Okręgowy w Legnicy wyrokiem z dnia 8 marca 2023 r., sygn. akt III K 83/20, orzekł, że:

I.  oskarżoną Z. K. uznaje za winną tego, że w dniu 14 września 2019 r. około godz. 13.03 na prostym odcinku drogi krajowej nr (...) relacji L.-P., rejonu (...), prowadząc stanowiący jej własność samochód osobowy marki H. (...) o nr rej. (...) z niesprawnym układem zawieszenia, polegającym na braku właściwego i trwałego osadzenia sworznia łączącego lewą zwrotnicę i lewy wahacz przedni, nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, tj. zasadę sprawności technicznej pojazdu, zasadę prawostronnego ruchu pojazdów i zasadę należytej ostrożności związanej z obserwacją przedpola jazdy w ten sposób, że wymijając kolumnę motocykli z nieustalonego powodu wjechała na przeciwny pas ruchu, uderzając kolejno w jadących w grupie z naprzeciwka motocyklistów w osobach R. K. kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), J. K. (1) kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), P. L. kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), S. B. (2) kierującego motocyklem marki H. o nr rej. (...), K. W. kierującego motocyklem marki Y. o nr. rej. (...), M. J. kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), T. M. (1) kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), M. L. kierującego motocyklem marki K. o nr rej. (...), D. L. kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...) oraz K. S. kierującego motocyklem marki H. o nr. rej. (...), czym sprowadziła nieumyślnie katastrofę w ruchu lądowym, zagrażającą życiu i zdrowiu wielu osób – w/w uczestników ruchu drogowego, w wyniku której K. S. zmarł w następstwie spowodowanego katastrofą urazu odcinka szyjnego kręgosłupa z przerwaniem rdzenia kręgowego, D. L. doznał obrażeń ciała w postaci urazu wielonarządowego z cechami wstrząsu urazowego, urazu narządów jamy brzusznej o typie rozerwania krezki jelita cienkiego z następowym krwawieniem do jamy otrzewnowej oraz częściową resekcję jelita cienkiego i grubego, wypełniające treść art. 156§ 1 pkt 2 k.k. w części dotyczącej choroby realnie zagrażającej życiu oraz długotrwałej choroby, oraz w postaci niestabilnego złamania miednicy z rozejściem się spojenia łonowego, otwartego zwichnięcia stawu nadgarstka lewego, naruszające czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., T. M. (1) doznał obrażeń ciała w postaci urazu stawu barkowego lewego z cechami jego stłuczenia, urazu klatki piersiowej po stronie dolnej prawej o cechach stłuczenia ciała, które naruszyły czynności narządów oraz rozstrój zdrowia na okres poniżej dni siedmiu w myśl art. 157§2 k.k., P. L. doznał obrażeń ciała w postaci wielomiejscowego urazu stopy lewej powikłanego ciasnotą przedziałów powięziowych, wieloodłamowego złamania w obrębie stopy lewej – złamania kości skokowej i piętowej lewej, złamania kości stępu, złamania od III do V kości śródstopia lewego, zwichnięcia podstawy V kości śródstopia lewego, zwichnięcia stawu śróstopno-paliczkowego II stopy lewej powodujących naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., R. K. doznał obrażeń ciała w postaci urazu podudzia lewego o cechach jego stłuczenia, urazu stawu skokowego lewego i stopy lewej o cechach ich skręcenia powodujących naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k, K. W. doznał obrażeń ciała w postaci urazu podbrzusza, dolnej części grzbietu i miednicy o cechach ich stłuczenia, rany szarpanej podudzia lewego, urazu uda lewego z następowym krwiakiem wymagającym interwencji zabiegowej, powodujących naruszenie czynności narządów ciał i rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., S. B. (2) doznał obrażeń ciała w postaci urazu głowy z cechami wstrząśnienia mózgu, złamania kostki przyśrodkowej podudzia lewego z następowym zabiegiem naprawczym, rany podudzia lewego, nieokreślonego urazu biodra i ramienia lewego, powodujące naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k, M. L. doznał obrażeń ciała w postaci urazu głowy z raną tłuczoną okolicy czołowej lewej oraz stłuczeniem okolicy oczodołowej lewej, złamania kości promieniowej lewej z następowym zabiegiem naprawczym, urazu stawu kolanowego lewego z otarciem naskórka i cechami jego stłuczenia, urazu stawu łokciowego lewego z otarciami naskórka i ograniczeniem ruchomości, powodujące naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., M. J. doznał obrażeń ciała w postaci urazu głowy z utratą przytomności i cechami wstrząśnienia mózgu, złamania kości nosowych z przemieszczeniem i następowym zabiegiem naprawczym, urazu kolana prawego o cechach jego skręcenia, urazu ścięgna Achillesa prawego o cechach jego bolesności, urazu barku lewego o cechach niewielkiego ograniczenia jego ruchomości, urazu nadgarstka prawego z cechami jego obrzęku, powodujące naruszenie czynności narządów ciała oraz rozstrój zdrowia na okres powyżej dni siedmiu w myśl art. 157§1 k.k., J. K. (1) nie doznał żadnych obrażeń – tj. czynu z art. 173 § 2 i § 4 kk i za to na podstawie art. 173 § 4 kk w zw. z art. 173 § 2 kk wymierza jej karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

II.  na podstawie art. 69§1 i §2 kk, art. 70§1 kk wykonanie orzeczonej w pkt I kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesza oskarżonej Z. K. na okres próby 1 (jednego) roku,

III.  na podstawie art. 72§1 pkt 1 kk zobowiązuje oskarżoną Z. K. w okresie próby do informowania sądu o przebiegu okresu próby raz na 6 (sześć) miesięcy,

IV.  na podstawie art. 46 § 1 kk orzeka wobec oskarżonej Z. K. obowiązek zadośćuczynienia w części za doznaną krzywdę poprzez zapłatę na rzecz oskarżycielki posiłkowej A. S. kwoty 15 000 zł (piętnastu tysięcy złotych),

V.  na podstawie art. 46 § 2 k.k. zasądza od oskarżonej Z. K. na rzecz pokrzywdzonych nawiązki w kwotach:

- 8 000 zł (osiem tysięcy złotych) na rzecz D. L.,

- po 4 000 zł (cztery tysiące złotych) na rzecz R. K., P. L., K. W., M. J., S. B. (2), T. M. (1), M. L.,

- 2 000 zł (dwa tysiące złotych) na rzecz J. K. (1),

VI.  na podstawie art. 42 § 1 k.k. i art. 43 § 1 k.k. orzeka wobec oskarżonej Z. K. środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 10 (dziesięciu) lat;

VII.  na podstawie art. 63 § 4 k.k. na poczet orzeczonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym zalicza oskarżonej Z. K. okres zatrzymania jej prawa jazdy od dnia 14 września 2019 r.,

VIII.  na podstawie art. 230 § 2 kpk zwraca J. G. dowód rzeczowy ujęty pod poz. 1 wykazu dowodów rzeczowych na k. 282 akt sprawy oraz zwraca oskarżonej Z. K. dowód rzeczowy ujęty pod poz. 1 wykazu dowodów rzeczowych na k. 459 akt sprawy,

IX.  na zasadzie art. 627 k.p.k. w zw. z § 11 ust. 1 pkt 2, ust. 2 pkt 5, ust 7 oraz § 17 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie orzeka wobec oskarżonej Z. K. zwrot kosztów zastępstwa procesowego z tytułu ustanowienia w sprawie pełnomocników poprzez zapłatę na rzecz oskarżycieli posiłkowych S. B. (2), J. K. (2), R. K., D. L., P. L., T. M. (1), A. S., R. S., K. W. i M. L. kwot po 3 240,00 zł na rzecz każdego z nich;

X.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 2 ust. 1 pkt 3 Ustawy o opłatach w sprawach karnych zwalnia oskarżoną od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych ponad kwotę 5.000 zł i wymierza jej opłatę w kwocie 180 zł.

Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator i pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych J. K. (1), R. K., D. L., P. L., T. M. (1), A. S., R. S. i K. W..

Prokurator zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść Z. K. zarzucając orzeczenie przez sąd wobec oskarżonej Z. K. za przypisany jej czyn z art. 173 § 2 i § 4 k.k. rażąco łagodnej kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 1 roku próby, wynikające z niedostatecznego uwzględnieni przez sąd istotnych okoliczności obciążających, a w szczególności znacznego stopnia społecznej szkodliwości czynu popełnionego na szkodę wielu osób, którego skutkiem była śmierć K. S., a także ciężkie uszkodzenie ciała D. L., mające postać choroby realnie zagradzającej życiu oraz długotrwałej choroby, a także uszkodzenie ciała T. M. (1), R. K., K. W., S. B. (2), M. L. i M. J. skutkujące u wszystkich w/w osób rozstrojem zdrowia lub naruszeniem czynności narządów ciała na okres powyżej dni 7, a także uszkodzenie ciała T. M. (1) skutkujące rozstrojem zdrowia lub naruszeniem czynności narządów ciała na okres poniżej dni 7, a także niedostatecznego uwzględnienia znacznego stopnia winy oskarżonej, manifestującego się brakiem jakichkolwiek okoliczności ograniczających w dniu zdarzenia poczytalność oskarżonej i mających wpływ na podejmowane przez nią działania, a także nieuwzględnienia w dostatecznym stopniu celów prewencji ogólnej i szczególnej, jakie powinna spełnić wymierzona oskarżonej dostatecznie surowa kara, adekwatna do stopnia jej zawinienia oraz uwzględniająca stopień społecznej szkodliwości czynu, a także spełniająca swoje cele w zakresie jej zapobiegawczego i wychowawczego oddziaływania oraz wpływu na kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa, tj. kara 2 lat pozbawienia wolności.

Stawiając powyższy zarzut prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze i środkach karnych, tj.:

- w punkcie I jego sentencji poprzez wymierzenie oskarżonej na podstawie art. 173 § 4 k.k. w zw. z art. 173 § 2 k.k. kary 2 lat pozbawienia wolności,

- wyeliminowanie punktu II i III sentencji.

Pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia poprzez błędne przyjęcie, że oskarżoną nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy i jego prawidłowa ocena prowadzą do wniosku, że zasady ruchu drogowego nakazujące jazdę sprawnym technicznie pojazdem oraz obowiązek obserwowania przedpola jazdy zostały naruszone przez oskarżoną w sposób umyślny, a ich skutkiem było nieumyślne spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym;

2)  rażącą łagodność wymierzonej kary, wyrażającą się w tym, że wobec oskarżonej orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze zaledwie 1 roku, warunkowo zawieszając jej wykonanie również na okres 1 roku próby, podczas gdy okoliczności popełnionego czynu, znaczny stopień winy oskarżonej, umyślne naruszenie przez oskarżoną zasad ruchu drogowego, niezwykle poważne skutki jej czynu, w tym spowodowanie śmierci jednego pokrzywdzonego oraz obrażeń ciała u ośmiu innych pokrzywdzonych, a nadto postawa i zachowanie oskarżone po popełnieniu czynu, uzasadniają wymierzenie oskarżonej kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat.

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik wniósł o:

1)  o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I poprzez zmianę opisu czynu i przyjęcie, że oskarżona umyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym i w ten sposób nieumyślnie doprowadziła do zjechania na przeciwny pas ruchu, uderzając w jadących z naprzeciwka motocyklistów;

2)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez wymierzenie oskarżonej kary pozbawienie wolności w wymiarze 2 lat, a w związku z tym zmianę zaskarżonego wyroku również w punktach II i III poprzez ich uchylenie;

3)  zasądzenie od oskarżonej na rzecz oskarżycieli posiłkowych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja prokuratora jest w całości zasadna, natomiast apelacja pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych zasługuje na uwzględnienie tylko w części, w jakiej zarzuca rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonej kary z tym zastrzeżeniem, że oskarżona nieumyślnie dopuściła się naruszenia zasad ruchu drogowego, a nie umyślnie, jak chciałby to widzieć skarżący pełnomocnik.

Odnosząc się w związku z tym w pierwszej kolejności do zarzutu z pkt 1 apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, to jest błędu w ustaleniach faktycznych, w żadnej mierze nie sposób zgodzić się z twierdzeniem skarżącego pełnomocnika, że zgromadzony materiał dowodowy i jego prawidłowa ocena prowadzą do wniosku, że zasady ruchu drogowego nakazujące jazdę sprawnym technicznie pojazdem oraz obowiązek obserwowania przedpola jazdy zostały naruszone przez oskarżoną w sposób umyślny.

Ocena materiału dowodowego dokonana w tym zakresie przez pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych ma charakter stricte subiektywny. Sąd a quo poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, że oskarżona nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, tj. zasadę sprawności technicznej pojazdu, zasadę prawostronnego ruchu pojazdów i zasadę należytej ostrożności związanej z obserwacją przedpola jazdy, a ich skutkiem było także nieumyślne spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym. Tym samym uznać należy, że każde z tych naruszeń zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, abstrahując w tym miejscu czy było umyślne czy nieumyślne, Sąd I instancji powiązał w ramach związku przyczynowego ze skutkiem w postaci katastrofy w ruchu lądowych. To ustalenie nie jest w sprawie kwestionowane, w tym przez oskarżoną, która nie apelowała.

Przechodząc już do samej kwestii umyślności i nieumyślności, to zgodnie z art. 9 § 1 i 2 k.k.:

§ 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Definicje te należy niewątpliwie odnosić także do kwestii umyślności i nieumyślności w zakresie naruszenia przez kierowcę, który spowodował katastrofę w ruchu lądowym, zasad ruchu drogowego.

Odnośnie naruszenia zasady sprawności technicznej pojazdu, to w sprawie nie budzi żadnych wątpliwości, że pojazd oskarżonej był w poważnym stopniu niesprawny technicznie, co wynika ze zgodnych w tym zakresie trzech opinii biegłych z zakresu ruchu drogowego i techniki samochodowej (którzy opiniowali w sprawie), natomiast miał ważne badania diagnostyczne. Nie budzi też żadnych wątpliwości w świetle treści tych opinii, że niesprawność ta powinna była zostać wykryta przez diagnostę, co najmniej podczas ostatniego badania technicznego samochodu oskarżonej, skoro występowała już od dłuższego okresu czasu. Brak zarazem dowodów potwierdzających, że oskarżona o tej usterce wiedziała, a tym samym, że dopuściła się umyślnego naruszenia powyższej zasady. Natomiast z opinii biegłych wynika, że powinna była co najmniej się jej domyślać, gdyż auto przy takiej usterce musiało „pływać” na drodze, co wymagało kontrowania kierownicą kierunku jazdy, jak i słyszalne musiały być też niepokojące stuki związane z ta usterką w układzie jezdnym, a tym samym to wszystko powinno było skłonić oskarżoną do udania się do warsztatu, aby sprawdzić stan techniczny samochodu, czego zaniechała. Oczywistym jest więc, że nie zachowała tutaj należytej ostrożności, pomimo, że w tej sytuacji niesprawność pojazdu mogła przewidzieć.

Naruszenie zasady prawostronnego ruchu pojazdów niewątpliwie w tym przypadku należy wiązać z naruszeniem zasady należytej ostrożności związanej z obserwacją przedpola jazdy. Oskarżona nie obserwując należycie przedpola jazdy zjechała na lewo na przeciwległy pas ruchu. Przyczyny, dla których oskarżona zjechała na lewo na przeciwległy pas ruchu należy niewątpliwie wiązać z niesprawnością pojazdu, o której mowa była wcześniej, bo trudno w tym przypadku doszukiwać się jakichś innych przyczyn, skoro nie wynikają ze zgromadzonych dowodów, a owe inne przyczyny mogłyby być dla niej jeszcze bardziej obciążające, jak na przykład, że sama dokonała skrętu kierownicą w lewo nie kontrolując jej odpowiednio.

Zaznaczyć tu należy, że, co prawda, w zaskarżonym wyroku sąd pierwszej instancji trochę niekonsekwentnie uznał dalej, że oskarżona wymijając kolumnę motocykli z nieustalonego powodu wjechała na przeciwny pas ruchu, ale wiązać to należy najwyraźniej jedynie z nieustaloną przyczyną, dlaczego oskarżona nie obserwowała należycie przedpola jazdy: czy się zagapiła lub zamyśliła, czy też próbowała odebrać połączenie telefoniczne lub spoglądała na mapę, co sugeruje w apelacji skarżący pełnomocnik. Tego nie zdołano ustalić. A jak stanowi art. 5 § 2 k.p.k., niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Dlatego okoliczność tę, zgodnie z zasadą in dubio pro reo, należało ocenić na korzyść oskarżonej i także ona nie może świadczyć o umyślnym naruszeniu przez oskarżoną zasad ruchu drogowego, w szczególności zasady należytej obserwacji przedpola jazdy. Natomiast ów nieumyślny brak obserwacji przedpola jazdy spowodował, że gdy auto oskarżonej zaczęło zjeżdżać na przeciwległy pas ruchu, po którym poruszała się kolumna motocyklistów, oskarżona nie zareagowała i nie wykonała odpowiedniego manewru, aby powrócić na swój pas jazdy, w wyniku czego doszło do zderzenia jej samochodu z kolejnymi nadjeżdżającymi jeden za drugim motocyklistami.

Pośrednio potwierdzają to wyjaśnienia samej oskarżonej, która wbrew oczywistym dowodom, uparcie twierdziła, że prawidłowo prowadziła swój pojazd, nie zjechała na lewo wjeżdżając na przeciwległy pas ruchu, a zaczepił ją lewym kufrem na jej pasie motocykl, która wymijała, co spowodowało, że zjechała na przeciwny pas ruchu. Przeczą temu wszystkie pozostałe dowody zebrane w sprawie, w tym zeznania naocznych świadków zdarzenia i opinie biegłych z zakresu ruchu drogowego i techniki samochodowej oraz dowód stricte obiektywny, jakim jest nagranie z kamery zamontowanej w samochodzie J. G. jadącego bezpośrednio za motocyklistami, na którym to nagraniu widać, jak samochód oskarżonej samoczynnie zaczyna zjeżdżać na lewo i wjeżdża na przeciwny pas ruchu zanim jeszcze doszło do jego kontaktu z pierwszym z motocykli, z którym się zderzył (por. k. 283).

Przechodząc do drugiego zarzutu apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych i apelacji prokuratora, to zasadny jest tożsamy zarzut rażącej niewspółmierności (łagodności) wymierzonej oskarżonej kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 1 roku próby.

Rację ma przede wszystkim skarżący prokurator, że tak wymierzona kara jest wynikiem niedostatecznego uwzględnienia przez sąd istotnych okoliczności obciążających, a w szczególności znacznego stopnia społecznej szkodliwości czynu popełnionego na szkodę wielu osób, którego skutkiem była śmierć K. S., a także ciężkie uszkodzenie ciała D. L., mające postać choroby realnie zagradzającej życiu oraz długotrwałej choroby, a także uszkodzenie ciała T. M. (1), R. K., K. W., S. B. (2), M. L. i M. J. skutkujące u wszystkich w/w osób rozstrojem zdrowia lub naruszeniem czynności narządów ciała na okres powyżej dni 7, a także uszkodzenie ciała T. M. (1) skutkujące rozstrojem zdrowia lub naruszeniem czynności narządów ciała na okres poniżej dni 7, a także niedostatecznego uwzględnienia znacznego stopnia winy oskarżonej, oraz nieuwzględnienia w dostatecznym stopniu celów prewencji ogólnej, jakie powinna spełnić wymierzona oskarżonej kara, która powinna być adekwatna do stopnia jej zawinienia oraz uwzględniać stopień społecznej szkodliwości czynu, a także spełniać cele w zakresie jej zapobiegawczego i wychowawczego oddziaływania oraz wpływu na kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa.

Przestępstwo z art. 173 § 4 k.k. zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Zgodnie z art. 53 § 1 i 2 k.k. w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania przez sąd I instancji:

§ 1. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

§ 2. Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, zwłaszcza w razie popełnienia przestępstwa na szkodę osoby nieporadnej ze względu na wiek lub stan zdrowia, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.

Sąd odwoławczy nie widział potrzeby zmiany zaskarżonego wyroku poprzez odwołanie się do aktualnego stanu prawnego, który całościowo oceniając jest surowszy niż poprzednio obowiązujący do dnia 30 września 2023 r.

Jak przyjmuje się w judykaturze, rażąca niewspółmierność kary zachodzi wówczas, gdy wymierzona kara, jakkolwiek mieści się w ramach przewidzianych przez ustawę, tym niemniej w sposób oczywisty, jaskrawy odbiega od tej sprawiedliwej, stanowiącej właściwą odpłatę społeczną. Kara rażąco niewspółmierna to taka, której wymiar niejako „bije w oczy”. (por. wyrok SA w Szczecinie z 18.05.2023 r., II AKa 68/23, LEX nr 3609251; podobnie wyrok SA w Warszawie z 19.05.2023 r., II AKa 114/23, LEX nr 3581608.

Zarzut rażącej niewspółmierności kary nie wymaga wskazania nowych, nieznanych sądowi okoliczności, polegać bowiem może na wykazaniu, że okoliczności prawidłowo ustalone mają takie znaczenie i ciężar gatunkowy, których bądź orzeczona kara nie uwzględnia w ogóle, bądź uwzględnia je w stopniu niedostatecznym (wyrok SA w Gdańsku z 11.05.2023 r., II AKa 74/23, LEX nr 3636427).

O rażącej niewspółmierności kary można zasadnie twierdzić wówczas, gdy zasady związane z wymiarem kary - analizowane w kontekście okoliczności sprawy - zostały naruszone w stopniu jaskrawym, obiektywnie niezrozumiałym, zupełnie niedającym się pogodzić z zasadniczymi funkcjami kary (wyrok SN z 12.10.2023 r., II KK 344/22, LEX nr 3614528).

Niewątpliwie czyn, jakie dopuściła się oskarżona, cechuje się znaczną społeczną szkodliwością przede wszystkim z uwagi ilość osób pokrzywdzonych i tragiczne jego skutki w postaci śmierci K. S. (będącego młodym mężczyzną, który pozostawił po sobie żonę i trójkę małoletnich dzieci), a także ciężkie uszkodzenie ciała D. L., mające postać choroby realnie zagradzającej życiu oraz długotrwałej choroby, uszkodzenie ciała T. M. (1), R. K., K. W., S. B. (2), M. L. i M. J. skutkujące u wszystkich w/w osób rozstrojem zdrowia lub naruszeniem czynności narządów ciała na okres powyżej dni 7 oraz uszkodzenie ciała T. M. (1) skutkujące rozstrojem zdrowia lub naruszeniem czynności narządów ciała na okres poniżej dni 7.

Do tego dochodzi rażące naruszenie przez oskarżoną jednej z podstawowych zasad ruchu drogowego, a mianowicie nieobserwowanie należycie przedpola jazdy w bardzo dobrych warunkach drogowych w ciągu dnia na prostej drodze, nawet jeśli nie zdołano ustalić bezpośredniej przyczyny, dlaczego oskarżona nie obserwowała należycie drogi przed sobą i nie zareagowała, kiedy jej samochód zaczął zjeżdżając na lewo na przeciwległy pas ruchu: czy się zagapiła lub zamyśliła, czy też próbowała odebrać połączenie telefoniczne lub spoglądała na mapę. Istotne jest przede wszystkim to, że nie obserwowała należycie drogi przed sobą.

Wystarczy choćby obejrzeć nagranie z kamery zamontowanej w samochodzie jadącym za motocyklistami, aby uświadomić sobie jak rażącym uchybieniem ze strony oskarżonej było to, że nie obserwowała należycie przedpola jazdy i jak bardzo niebezpieczny i tragiczny był to wypadek o skutkach katastrofy w ruchu lądowym. Gdyby obserwowała należycie, to mogła łatwo uniknąć zderzenia wykonując odpowiedni manewr skrętu w prawo swoją kierownicą, aby odbić i nie wjechać na przeciwległy pas ruchu, którym poruszali się motocykliści. Jak wynika z tego nagrania i zeznania świadka R. K., który jechał jako pierwszy w szyku motocyklistów, jej samochód powoli, a nie gwałtownie, zjechał w lewo na przeciwległy pas ruchu (por. k. 1059v-1060). Także z ustnej opinii biegłego A. K. wynika, że przyczyną braku reakcji na zjazd prowadzonego pojazdu w lewo mogła być dekoncentracja oskarżonej, która z kolei mogła wynikać z różnorodnych czynników, w tym na przykład wykonywania czynności niezwiązanych z prowadzeniem pojazdu (por. k. 1061-1061v).

Do tego dochodzi kwestia realizacji celu ogólnoprewencyjnego kary związanego z kształtowaniem świadomości prawnej społeczeństwa.

Osoby w starszym wieku, jak oskarżona, skoro decydują się na prowadzenie pojazdów w ruchu lądowym, także muszą robić to z należytą starannością, a jeśli z uwagi na wiek i choroby mają jakiekolwiek problemy z prowadzeniem pojazdów, winny tego zaniechać, względnie skontrolować swój stan zdrowia pod kątem możliwości dalszego bezpiecznego prowadzenia takich pojazdów.

Wymierzona kara roku pozbawienia wolności i to z warunkowym zawieszeniem jej wykonania ma de facto wymiar jedynie symboliczny i oznacza, że inne osoby, w tym starsze wiekiem, nonszalancko prowadzące pojazdy, mogą czuć się bezkarne, nawet jeśli skutkiem braku należytej uwagi będą bardzo tragiczne skutki, jak w tym przypadku.

Te wszystkie okoliczności nie zostały należycie ocenione przez sąd I instancji przy wymiarze kary i to one przede wszystkim decydują o zasadności zarzutu rażącej niewspółmierności kary.

W świetle w/w okoliczności właściwości i warunki osobiste oskarżonej związane z jej podeszłym wiekiem i stanem zdrowia oraz jej dotychczasowe poprawny tryb życia i niekaralność nie mogą przemawiać za uznaniem, że kara roku pozbawienia wolności jest karą, która w pełni realizuje wszystkie cele kary, o jakich mowa w art. 53 k.k., w tym cel ogólnoprewencyjny związany z kształtowaniem świadomości prawnej społeczeństwa.

Dlatego w tym zakresie podzielono zarzut apelacji pełnomocnika rażącej niewspółmierności wymierzonej kary jako zbyt łagodnej w stosunku do stopnia winy oskarżonej, jak i poważnych skutków jej czynu.

Natomiast nie można uznać za okoliczności obciążające tego, że oskarżona nie przyznawała się do popełnienia zarzucanego jej czynu, jak i że w związku z tym nie wykazywała odpowiedniego zainteresowania losem osób pokrzywdzonych. Gdyby wykazała większe zainteresowanie, można by natomiast potraktować to jako okoliczność łagodzącą.

Mając na względzie powyższe sąd odwoławczy podzielił wnioski apelacyjne obu apelacji i wymierzył oskarżonej karę 2 lat pozbawienia wolności, co oznacza, że należało uchylić rozstrzygnięcia związane z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej pierwotnie kary roku pozbawienia wolności. W porządku prawnym obowiązującym zarówno w dacie popełnia czynu, jak i w czasie orzekania przez sądy obu instancji, brak możliwości warunkowego zawieszenia wykonania kary wyższej niż rok pozbawienia wolności.

Kara 2 lat pozbawienia wolności nie przekracza stopnia zawinienia oskarżonej i odpowiada wysokiemu stopniowi społecznej szkodliwości przypisanego jej czynu, w tym uwzględnia okoliczności czynu, jego skutki i ilość osób pokrzywdzonych oraz zachowanie oskarżonej związane ze sposobem prowadzenia pojazdu i naruszonymi przez nią zasadami ruchu drogowego, a także będzie odpowiednio kształtować świadomość prawną społeczeństwa, w tym innych kierowców, jak również osiągnie cle wychowawcze i zapobiegawcze w stosunku do oskarżonej.

Skoro nie uwzględniono natomiast zarzutu z pkt 1 apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, brak było podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez zmianę opisu czynu i przyjęcie, że oskarżona umyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym.

Pozostałe rozstrzygnięcia w zaskarżonym wyroku nie były skarżone i sąd odwoławczy nie widział podstaw do ich zmiany z urzędu.

Konsekwencją powyższych rozstrzygnięć było obciążenie oskarżonej kosztami postępowania odwoławczego.

Na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz § 11 ust. 2 pkt 5 w zw. z ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.) zasądzono od oskarżonej Z. K. na rzecz oskarżycieli posiłkowych: J. K. (1), R. K., D. L., P. L., T. M. (1), A. S., R. S. i K. W. - po 1200 złotych tytułem zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru w postępowaniu odwoławczym.

Na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. w zw. z § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 663 z późn. zm.) oraz art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 123) zasądzono od oskarżonej Z. K. na rzecz Skarbu Państwa 20 złotych tytułem wydatków postępowania odwoławczego oraz wymierzono jej opłatę w wysokości 300 zł za obie instancje.

Z urzędu na podstawie art. 105 § 1 i 2 k.p.k. uzupełniono oczywisty brak w zaskarżonym wyroku poprzez wpisanie sygnatury akt sprawy III K 83/20, w której wyrok ten został wydany przez sąd pierwszej instancji.

Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Cezariusz Baćkowski

SSA Artur Tomaszewski

SSA Robert Zdych