Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2016 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Robert Wróblewski

Sędziowie: SSA Stanisław Rączkowski

SSA Zdzisław Pachowicz (spr.)

Protokolant: Iwona Łaptus

przy udziale prokuratora Prokuratury Rejonowej del. do Prokuratury Okręgowej Anny Jarczewskiej

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2016 r.

sprawy M. S.

oskarżonego z art. 284 § 2 kk w zw. z art. 294 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego i oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu

z dnia 11 grudnia 2014 r. sygn. akt III K 76/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżonego M. S. uniewinnia od popełnienia zarzucanego czynu;

II.  na podstawie art. 632 pkt 2 kpk stwierdza, iż koszty procesu ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

M. S. został oskarżony o to, że:

w lipcu 2010 roku w C. przy ul. (...), pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki (...) Skup Sp. z o.o. z/s w W. przy ul. (...) przywłaszczył 2010,31 ton powierzonego rzepaku o łącznej wartości 3 015 465 złotych netto, stanowiącego mienie znacznej wartości i własność Zakładów (...) S.A. z/s w K., a przechowywanego w silosie w C. przez (...) (...) Sp. z o.o. z/s w N., na mocy umowy o świadczenie usług przechowywania z dnia 1 kwietnia 2010 roku, w ten sposób, że nie posiadając wystarczającej ilości rzepaku na stanie magazynowym spółki (...) Sp. z o.o. oraz nie mając możliwości finansowych jego pozyskania pod realizację zawartych w dniach 29 kwietnia 2010 roku i 5 maja 2010 roku ze spółką (...) Sp. z o.o. z/s w G. umów kupna – sprzedaży łącznie 2 000 ton rzepaku ozimego z tegorocznych zbiorów, z terminami dostaw w okresie od 1 sierpnia 2010 roku do dnia 30 września 2010 roku, wydał kierownikowi magazynu (...) polecenie załadunku rzepaku pochodzącego ze stanów magazynowych spółki (...) (...) Sp. z o.o., celem realizacji kontraktów zawartych ze spółką (...) Sp. z o.o. z/s w G., którego dostawa do spółki (...) Sp. z o.o., jak również wskazanych przez nią podmiotów gospodarczych nastąpiła w okresie od dnia 2 sierpnia 2010 roku do dnia 15 października 2010 roku oraz równocześnie kierownikowi administracyjnemu M. B. aktualnie K. wystawienia dwóch faktur VAT o numerach (...) (...) z dnia 10 sierpnia 2010 roku, (...) (...) z dnia 3 września 2010 roku dotyczących sprzedaży odpowiednio 800 ton rzepaku za łączną kwotę brutto 918 760 zł, netto 890 000 złotych i 1 200 ton rzepaku za łączną kwotę brutto 1 386 717,84 zł, netto 1 346 328 złotych, dokonując jego bezprawnej sprzedaży, czym działał na szkodę (...) (...) Sp. z o.o. z/s w N. oraz Zakładów (...) S.A. z/s w K.

tj. o przestępstwo z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 §1 k.k.

Sąd Okręgowy w Opolu wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 roku (sygn. akt III K 76/13):

1)  Uznał oskarżonego M. S. za winnego popełnienia czynu zarzucanego aktem oskarżenia, z tym, iż przyjął, że w okresie od lipca do września 2010 roku dopuścił się przywłaszczenia nie mniej niż 2.000 ton rzepaku o wartości nie mniejszej niż 2.302.000 złotych, to jest przestępstwa z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 284 § 2 k.k. i art. 33 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu M. S. karę 2 lat pozbawienia wolności i grzywnę w wymiarze 400 stawek dziennych przyjmując, iż jedna stawka dzienna jest równoważna kwocie 250 złotych,

2)  Na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił oskarżonemu wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby lat 3,

3)  Na podstawie art. 41 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz pełnienia funkcji kierowniczych oraz nadzorczych w organach spółek prawa handlowego na okres 3 lat,

4)  Na podstawie art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz (...) (...) Sp. z o.o. z/s w N. kwotę 3.780 zł tytułem zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika,

5)  Na podstawie art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w całości.

Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca oskarżonego oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w N..

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w całości. Zarzucił:

I.  Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. i art. 427 § 1 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść orzeczenia, polegający na przyjęciu, że oskarżony przywłaszczył sobie cudzą rzecz, podczas gdy z umowy o świadczenie usług z dnia 1 kwietnia 2010 roku zawartej między (...) Skup Sp. z o.o. i P.R. Z (...) Sp. z o.o. jak i z samych okoliczności wynika, iż z chwilą oddania rzepaku, jako rzeczy oznaczonej co do gatunku, (...) (...) Sp. z o.o. przeniosła jego prawo własności na (...) Skup Sp. z o.o. i oskarżony mógł nim rozporządzać (zarzut pierwotny), co nie pozwala przyjąć, że oskarżony wypełnił znamiona przestępstwa przywłaszczenia (zarzut wtórny),

Z ostrożności, na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. oraz 427 § 1 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił także:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia, a polegający na ustaleniu przez Sąd I instancji, że oskarżony dokonując sprzedaży spółce (...) rzepaku powierzonego mu przez (...) (...) Sp. z. o.o. działał z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym jego przewłaszczenia, podczas gdy oskarżony działał z zamiarem jednie czasowego pozbawienia (...) (...) Sp. z. o.o. władztwa nad tą rzeczą,

2. Obrazę przepisów prawa procesowego, która miał wpływ na treść orzeczenia, a w szczególności:

a) art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, bez rozważenia okoliczności przemawiających również na korzyść oskarżonego, przy jednoczesnym przyjęciu, iż w sprawie brak jest wątpliwości, a pomiędzy zeznaniami świadków na których Sąd I instancji w głównej mierze oparł wydane rozstrzygnięcie, nie zachodzą sprzeczności, a przeciwnie – są one zgodne, spójne i logiczne, podczas gdy prawidłowa ich analiza prowadzi do wniosku, że w istocie w części są ze sobą sprzeczne, a wątpliwości co do zauważonych rozbieżności nie usunęły nawet przeprowadzone konfrontacje świadków,

b) art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez naruszenie prawa oskarżonego do obrony i oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka K. S. z powołaniem się na podstawę, iż dowód ten nie jest przydatny dla ustalenia tej okoliczności, która nadto może być ustalona w drodze przesłuchania świadków wskazanych w akcie oskarżenia, poprzez

⚫

lakoniczne, właściwie zawężające się do zacytowania brzmienia podstawy prawnej oddalenia wniosku, uzasadnienie nieuwzględnienia tego wniosku,

⚫

niewykorzystanie wszystkich istniejących możliwości dowodzenia okoliczności, którą sam Sąd I instancji uznał za mającą istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia,

⚫

przedwczesne odwoływanie się do ustalenia tej okoliczności poprzez zeznania innych, nie wskazanych zresztą personalnie świadków w sytuacji, gdy w sprawie liczne grono świadków nie zostało jeszcze przesłuchane,

c) art. 170 § 3 k.p.k. poprzez niewydanie rozstrzygnięcia co do wniosku dowodowego o przesłuchanie bezpośrednio na rozprawie Z. S.,

d) art. 193 § 1 k.p.k. poprzez ustalenie wartości szkody na zasadzie uśrednienia ceny 1 tony rzepaku wynikającej z zawartych przez Zakłady (...) S. A. w K. ze spółką (...) (...) Sp. z o.o. w N. w okresie od 7 kwietnia 2010 r. do dnia 11 maja 2010 r. zamiast przeprowadzenia na tę okoliczności dowodu z opinii biegłego,

e) art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez nierozważenie przez Sąd dowodów zgromadzonych w postępowaniu karnym w ich całokształcie i we wzajemnym powiązaniu, a także nie rozstrzygnięcie przez Sąd którym dowodom daje wiarę, a którym wiary odmawia i z jakiego powodu, przejawiające się w szczególności w lakonicznym i nie znajdującym odzwierciedlenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym ustalenia wyroku w części zarówno dotyczącej ustaleń faktycznych, jak i oceny dowodów a także w globalnym przywoływaniu dowodów na podstawie których Sąd oparł z pominięciem dokonanych ustaleń w zakresie zależności każdego z dowodów od poszczególnych okoliczności faktycznych, które w sprawie wymagają udowodnienia i uzasadnienia.

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu,

ewentualnie – z ostrożności procesowej – na wypadek gdyby powyższego nie uwzględniono,

2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżył wyrok w zakresie punktu 1 i 2, zarzucając:

1.  Rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego M. S. kary:

a)  poprzez niedostateczne rozważenie dyrektyw jej wymiaru z art. 53 § 1 i 2 k.k. w zakresie dotyczącym stopnia winy, społecznej szkodliwości czynu i rozmiaru ujemnych następstw popełnionego przez oskarżonego przestępstwa,

b)  poprzez orzeczenie kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, podczas gdy prawidłowa ocena okoliczności dotyczących jej wymiaru uzasadnia orzeczenie bez warunkowego jej zawieszenia,

1.  obrazę prawa materialnego tj. art. 46 § 1 k.k. poprzez nieorzeczenie o obligatoryjnym środku karnym – naprawieniu szkody wyrządzonej przestępstwem, pomimo złożonego wniosku przez pokrzywdzonego Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w N..

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniósł o:

1.  na podstawie art. 427 § k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonemu kary w górnej granicy ustawowego zagrożenia za popełnione przestępstwo z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.,

2.  na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. zmianę zaskarżonego wyroku i zobowiązanie oskarżonego M. S. do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem,

3.  na podstawie art. 627 k.p.k. zasądzenie na rzecz oskarżyciela posiłkowego wydatków za instancję odwoławczą.

ewentualnie

4.  na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie oskarżonemu kary dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na 5 lat i na podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody w całości,

5.  na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. zamianę zaskarżonego wyroku i zobowiązanie oskarżonego M. S. do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem,

6.  na podstawie art. 627 k.p.k. zasądzenie na rzecz oskarżyciela posiłkowego wydatków na rzecz oskarżyciela posiłkowego za instancję odwoławczą.

W odpowiedzi na apelację obrońcy oskarżonego, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w N. wniósł o nieuwzględnienie podniesionych w apelacji zarzutów i utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy oraz o zasadzenie na rzecz oskarżyciela posiłkowego kosztów zastępstwa adwokackiego za instancję odwoławczą.

Sąd Apelacyjny, rozpoznając powyższe środki odwoławcze, wyrokiem z dnia 8 lipca 2015r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił oskarżonego M. S. od popełnienia zarzucanego mu czynu, a kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Na skutek kasacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 27 lipca 2016r. uchylił w/w wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 442 § 3 kpk, wyraził pogląd prawny, że umowa zawarta pomiędzy Spółką (...) a Spółką (...) nie kreowała stosunku prawnego depozytu nieprawidłowego, a przez to Spółka (...) nie mogła rozporządzać przechowywanym rzepakiem w sposób uszczuplający pulę należącą do Spółki (...). Jednocześnie polecił rozpoznanie apelacji obrońcy w pozostałym zakresie, a w szczególności zarzutu co do działania oskarżonego z zamiarem kierunkowym przywłaszczenia mienia, gdyż zarzutu tego nie rozpoznano wobec uznania, że oskarżony miał prawo dysponować przechowywanym rzepakiem.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zarzut zawarty w pkt. 1 apelacji obrońcy oskarżonego jest zasadny.

W orzecznictwie sądowym i w doktrynie jest prezentowany jednolity pogląd, że strona podmiotowa przestępstwa przywłaszczenia polega na zamiarze ostatecznego i nieodwracalnego pozbawienia mienia innej osoby i uczynienia z niego własnej własności lub własności innej osoby. Zamiar wykorzystania mienia innej osoby w sposób niezgodny z wolą właściciela, nawet w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nie jest tożsamy z zamiarem przywłaszczenia (wyr. SN z 3.10.2005r., VKK 15/05, Prok. i Pr., nr 2,poz.7, wyr. SN z6.05.2004r., VKK 316/03, OSNKW 2004, nr 7-8, poz.70). Nie chodzi więc wyłącznie o zamiar sprawcy polegający na zerwaniu więzi prawnej łączącej cudzą rzecz ruchomą z jej właścicielem, ale sprawcy musi towarzyszyć chęć potraktowania tej rzeczy jako swojej własnej (post. SN z 29.09.2008r., III KK 117/08, OSNKW 2008, nr 12, poz.100).

Okoliczności zarzucanego czyn nie pozwalają na przypisanie oskarżonemu zamiaru przywłaszczenia 2000 ton rzepaku należącego do pierwotnie do Spółki (...), a później do Zakładów (...). Z zebranych dowodów wynika jednoznacznie, że Spółka (...), właściciel elewatora w C., której prezesem zarządu był oskarżony, prowadziła działalność gospodarczą polegającą na skupie, przechowywaniu i sprzedaży ziarna zbóż i rzepaku. Działalność ta była prowadzona w trybie rotacji, tj. skupowano zboże i składowano w elewatorze, a następnie je sprzedawano, a także przechowywano zboże należące do innych podmiotów. Stan posiadania uzupełniano kolejnymi zakupami na rynku. Zboże będące własnością Spółki (...) oraz innych podmiotów nie było wyodrębnione i nie było przechowywane w oddzielnych zbiornikach. Tak też było z rzepakiem, który był przechowywany na mocy umowy zawartej ze Spółką (...). Kiedy w lipcu 2010r. przypadał termin realizacji umów zawartych ze Spółką (...) oskarżony zarządził „wykorzystanie” w tym celu rzepaku należące do Spółki (...), albowiem w tym czasie cena rynkowa za tonę rzepaku wynosiła 1400-1450 zł, kiedy w kwietniu i maju 2010r. ustalono cenę sprzedaży odpowiednio na 1115 zł i 1140 zł. Dodatkowym argumentem za takim postępowaniem była deklaracja prezesa Spółki (...) natychmiastowej zapłaty za dostarczony rzepak. Zapłata taka nastąpiła, a uzyskane środki zostały przeznaczone na realizację zobowiązań Spółki (...). Rozdysponowany rzepak, należący już do Zakładów (...) nie został odkupiony, gdyż nadal utrzymywała się wysoka jego cena rynkowa, a Spółka (...) nie posiadała środków, zaś w połowie października 2010r. elewator został sprzedany i przejęty przez (...) S., a pod koniec tego miesiąca oskarżony został odwołany z funkcji prezesa zarządu i utracił możliwość podejmowania jakichkolwiek decyzji w tej sprawie.

Świadczą o tym nie tylko wyjaśnienia oskarżonego, ale także zeznania szeregu świadków ( M. K. k -6525, J. T. k- 6741, T. J. k-6659). Znamienne są zeznania tego ostatniego świadka, zatrudnionego jako kierownik elewatora, a więc osoby najlepiej zorientowanej co do zasad gospodarowania ziarnem znajdującym się w tym elewatorze. Zeznał on „ nie pierwszy raz zdarzało się, że innej firmie sprzedawaliśmy zboże od (...). Wcześniej też tak było, ale zawsze się to dobrze kończyło, dlatego nie przejmowałem się tym zbytnio, bo był to dla mnie standard”. Nie ma żadnych podstaw, aby poddawać w wątpliwość te zeznania, albowiem świadek ten nie ma najmniejszych powodów, aby bronić oskarżonego poprzez złożenie korzystnych dla niego zeznań. Co więcej, świadek ten mógłby mieć powody, aby złożyć zeznania niekorzystne dla oskarżonego, albowiem w początkowym etapie postepowania to oskarżony sugerował, że za brak rzepaku w elewatorze odpowiedzialny jest jego kierownik.

Wyżej wskazane okoliczności związane z rozdysponowaniem rzepaku złożonego na przechowanie przez Spółkę (...) ,w kontekście obowiązujących w elewatorze zasad gospodarowania mieniem własnym i cudzym oraz podejmowanych wcześniej decyzji gospodarczych dotyczących zboża Spółki (...), nie pozwalają na przypisanie oskarżonemu zamiaru przywłaszczenia rzepaku (animus rem sibi habendi), co musi skutkować zmianą zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego.

Niezależnie od powyższego należy wskazać na zachowanie oskarżonego i innych przedstawicieli Spółki (...) już po ujawnieniu braku w elewatorze 2000 ton rzepaku. Po pierwsze, były składane propozycje odkupu rzepaku lub zwrotu równowartości, ale Spółka (...) nie podejmowała rozmów w tej kwestii, gdyż rzepak był już własnością Zakładów (...) (zeznania św. J. M. k-6539). Po drugie, oskarżony podejmował również próby zakupu rzepaku na rynku czeskim, lecz do tego nie doszło, gdyż Spółka (...) nie posiadała wystarczających środków na ten cel, a później oskarżony został zwolniony z pracy (zeznania św. J. T. k-6738). Takie zachowanie oskarżonego również wyklucza przypisanie mu zamiaru przywłaszczenia mienia.

Niewątpliwie postępowanie oskarżonego, sprzeczne z treścią zawartej umowy ze Spółką (...), stanowi delikt prawa cywilnego, na skutek którego w ostateczności zostały poszkodowane ZT (...). Oskarżony podejmując decyzję zrealizowania kontraktu ze Spółką (...), rzepakiem nie będącym własnością spółki, której był prezesem zarządu, podjął również błędną decyzję z punktu widzenia gospodarczego, gdyż nie przewidział znacznego wzrostu cen rzepaku na rynku ani nie zareagował odpowiednio wobec widocznego wzrostu cen. Jednakże błędne i krótkowzroczne decyzje gospodarcze, naruszające przepisy prawa cywilnego, nie świadczą o zamiarze przywłaszczenia mienia. Na marginesie jedynie należy zasygnalizować, że zerwanie umowy ze Spółką (...) wiązało się z koniecznością bezwarunkowej zapłaty kar umownych, co było jednoznacznie niekorzystne dla spółki zarządzanej przez oskarżonego, która traciła płynność finansową. Natomiast bezprawne „posłużenie się” cudzym rzepakiem, aby zrealizować niekorzystny kontrakt, dawało szansę na unikniecie strat przez spółkę zarządzaną przez oskarżonego, poprzez odkupienie rzepaku po ewentualnym spadku cen lub dokonanie zakupu na rynku zagranicznym po cenach niższych niż na rynku polskim.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, uznając za zasadny zarzut sformułowany a pkt.1 apelacji obrońcy, zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa z art. 284 § 2 kk w zw. z art. 294 § 1 kk. W tej sytuacji bezprzedmiotowe było odnoszenie się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacji obrońcy oskarżonego oraz do apelacji oskarżyciela posiłkowego.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art.634 kpk i art. 632 pkt 2 kpk.

SSA Stanisław Rączkowski SSA Robert Wróblewski SSA Zdzisław Pachowicz