Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Jerzy Skorupka

Sędziowie: SA Piotr Kaczmarek

SA Maciej Skórniak (spr.)

Protokolant: Anna Konieczna

przy udziale Ł. T. Prokuratora Prokuratury (...)w L.

po rozpoznaniu 16 października 2024 r.

sprawy J. P.

oskarżonej z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 2 pkt 2 k.k. i art. 156 § 1 pkt 2 k.k. oraz art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżoną

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

z 23 sierpnia 2021r., sygn. akt III K 135/20

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia o zadośćuczynieniu zawartego w pkt V;

II.  zwalnia oskarżoną od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami tego postępowania obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Z uwagi na charakter sprawy, dla jasności i czytelności wywodu oraz w celu przedstawienia w sposób pełny rozumowania i stanowiska Sądu odwoławczego w zakresie podjętych rozstrzygnięć, a także dla zapewnienia warunków rzetelnego procesu, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu odstąpił od wymogu sporządzenia uzasadnienia zgodnie ze wskazaniem art. 99a § 1 k.p.k. Sąd Apelacyjny w orzekającym składzie zgadza się z argumentacją wspierającą takie stanowisko wyrażoną w orzeczeniach m.in. Sądu Najżywszego - wyrok z 11 sierpnia 2020 r., I KA 1/20, OSNKW 2020, nr 9-10, poz. 41, Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - wyrok z 17 czerwca 2020 r., II AKa 64/20, LEX nr 3055805 i Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - wyrok z 12 listopada 2020 r., II AKa 217/18, LEX nr 3104650.

J. P. została oskarżona, o to, że:

- w nocy na 15 października 2020r. w L., przewidując możliwość pozbawienia życia i na ten skutek się godząc, a także w zamiarze dokonania rozboju, uderzyła M. H. nożem w prawe udo, czym spowodowała ranę kłuto-ciętą o długości 6-8 cm przednio-przyśrodkowej części prawego uda z uszkodzeniem mięśni, przecięciem pęczka naczyniowo-nerwowego, uszkodzeniem tętnicy udowej, penetrującą do kości udowej oraz krwotok prowadzący do wstrząsu hipowolemicznego oraz spowodowała konieczność amputacji prawej nogi co skutkowało ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu oraz trwałym kalectwem, przy czym skutek w postaci zgonu nie nastąpił z uwagi na niezwłocznie udzieloną pokrzywdzonemu pomoc medyczną, a czym doprowadziła pokrzywdzonego do stanu bezbronności, po czym zabrała w celu przywłaszczenia kartę (...) uprawniającą do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego oraz telefon komórkowy marki S. wartości 50 zł; tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 2 pkt 2 k.k. i art. 156 § 1 pkt 2 k.k. oraz art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Wyrokiem z 23 sierpnia 2021 r., sygn. akt sprawy III K 135/20 Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze:

I.  uznał oskarżoną J. P. za winną tego, że w nocy z 14 na 15 października 2020r. w L. działając z zamiarem bezpośrednim spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu M. H. zadała mu uderzenie nożem w prawe udo, czym spowodowała u niego ranę kłuto-ciętą o długości 6-8 cm na przednio-przypośrodkowej powierzchni uda prawego, przecięcie pęczka naczyniowo – nerwowego uda prawego, uszkodzenie tętnicy udowej prawej i uszkodzenie mięśni uda prawego, co z kolei doprowadziło do krwotoku i wstrząsu hipowolemicznego oraz amputacji prawej nogi pokrzywdzonego na wysokości powyżej kolana, co skutkowało ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu pokrzywdzonego w postaci choroby realnie zagrażającej życiu oraz spowodowało jego ciężkie kalectwo, tj. przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył jej karę 13 (trzynastu) lat pozbawienia wolności,

II.  uznał oskarżoną J. P. za winną tego, że w miejscu i czasie jak wyżej, przeszukując nieprzytomnego wskutek zadanego mu wcześniej uderzenia nożem pokrzywdzonego M. H. dokonała zaboru w celu przywłaszczenia znajdujących się w jego ubraniu i należących do niego rzeczy w postaci karty płatniczej (...) oraz telefonu komórkowego marki S. o wartości 50 złotych tj. przestępstwa z art. 278a § 1 k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył jej karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

III.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone w pkt. I-II części dyspozytywnej wyroku i wymierzył oskarżonej J. P. karę łączną 13 (trzynastu) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności,

IV.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonej na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w sprawie od dnia 16 października 2020r. godz. 16:50 do dnia 23 sierpnia 2021r.,

V.  na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonej J. P. obowiązek zapłaty na rzecz M. H. tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez niego krzywdę kwoty 1.000 000,00 zł (jednego miliona złotych),

VI.  na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze oraz § 17 ust. 2 pkt 5 oraz § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. D. P. kwotę 960 zł (dziewięćset sześćdziesiąt złotych) plus dalsze 220,80 zł (dwieście dwadzieścia złotych 80/100) tytułem podatku VAT w związku z nieopłaconą pomocą prawną udzieloną oskarżonej z urzędu,

VII.  na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze oraz § 17 ust. 2 pkt 5 i ust. 7 oraz § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. F. kwotę 840 zł (osiemset czterdzieści złotych) plus dalsze 193,20 zł (sto dziewięćdziesiąt trzy złote 20/100) tytułem podatku VAT w związku z nieopłaconą pomocą prawną udzieloną pokrzywdzonemu z urzędu,

VIII.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżoną J. P. od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez obrończynię z urzędu oskarżonej J. P. – adw. A. K. - która zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść wydanego orzeczenia:

a.  tj. art. 193 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie wniosku obrony o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza z zakresu chirurgii naczyniowej na okoliczność ustalenia prawidłowości działań lekarzy pod względem medycznym zarówno ze Szpitala (...) w L. oraz (...) Szpitala (...) (...) we W. udzielających pomocy medycznej pokrzywdzonemu w kontekście informacji zawartych w dokumentacji medycznej pokrzywdzonego, a mianowicie informacji dotyczących wykonanych rewizji zabiegu u pokrzywdzonego, podczas gdy biegły opiniujący w niniejszej sprawie jest lekarzem medycyny sądowej, zatem nie posiada wiedzy specjalistycznej z zakresu chirurgii naczyniowej, zaś ustalenie prawidłowości działań lekarzy ma znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, w kontekście przypisania oskarżonej skutków jej zachowania;

b.  tj. art. 201 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie wniosku obrony o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lekarza P. P. na okoliczność ustalenia czy działania lekarzy pod względem medycznym zarówno ze Szpitala (...) w L. oraz (...) Szpitala (...) (...) we W. były prawidłowe w kontekście informacji zawartych w dokumentacji medycznej pokrzywdzonego, a nadto w sytuacji gdy biegły opiniując w niniejszej sprawie zarówno w toku postępowania przygotowawczego oraz składając opinię ustną na rozprawie nie dysponował protokołami zabiegów dokonywanych prze lekarzy w (...) Szpitala (...) (...) we W. u pokrzywdzonego, podczas gdy ustalenie prawidłowości działań lekarzy ma znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, w kontekście przypisania oskarżonej skutków jej zachowania;

c.  tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. zeznań świadka K. P. i P. S. w postaci odmowy przydania im waloru wiarygodności w zakresie w jakim zeznali on przed Sądem, że nie widzieli jak oskarżona zażywała metamfetaminę w dacie zdarzenia, podczas gdy brak jest podstaw do odmowy przydania im waloru wiarygodności, a nadto nie mieli oni żadnych powodów dla zmiany swoich zeznań w odniesieniu do złożonych w postępowaniu przygotowawczym;

d.  tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań D. S. poprzez przydanie im waloru wiarygodności w zakresie w jakim świadek twierdzi, że widział, że kobieta o rysopisie przypominającym oskarżoną przeszukuje ubranie leżącego pokrzywdzonego, podczas gdy jak przyznał świadek było ciemno, a pokrzywdzonego widział z około 10 metrów, znajdując się w budynku Szpitala w L..

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę wydanego orzeczenia, mający wpływ na treść wydanego orzeczenia:

a.  polegający na przypisaniu oskarżonej wszystkich skutków jej zachowania, przede wszystkim przypisanie jej odpowiedzialności za skutek w postaci amputacji kończyny dolnej u pokrzywdzonego, podczas gdy brak jest dowodów jednoznacznie świadczących o tym, że nie jest to efekt działań medyków udzielających pomocy pokrzywdzonemu, albowiem ta okoliczność nie została wykazana i potwierdzona procesowo, zaś wpisy w dokumentacji medycznej pokrzywdzonego świadczą o dokonywanych rewizjach zabiegu u pokrzywdzonego;

b.  polegający na przyjęciu, że oskarżona zażywała narkotyki przed zdarzeniem podczas gdy brak jest dowodów potwierdzających ustalenia sądu w tym zakresie, albowiem świadkowie nie potwierdzili faktu zażywania przez oskarżoną narkotyków, a nadto nie mieli powodów, dla których chcieliby zmieniać swoje zeznania z postępowania przygotowawczego;

c.  polegający na przyjęciu, że oskarżona dopuściła się kradzieży szczególnie zuchwałej, podczas gdy brak jest dowodów świadczących jednoznacznie o winie i sprawstwie oskarżonej w tym zakresie.

3.  rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonej kary za popełnienie przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. i wymierzenie jej kary w wymiarze 13 lat pozbawienia wolności, podczas gdy sąd nie uwzględnił przy jej wymiarze w stopniu należytym wszystkich okoliczności łagodzących w szczególności postawy oskarżonej w trakcie postępowania sądowego, wyrażeniu skruchy, a nadto brak jest dowodów jednoznacznie świadczących o możliwości przypisania oskarżonej odpowiedzialności za wszystkie następstwa zdrowotne przedmiotowego zdarzenia.

4.  rażącą niewspółmierność orzeczonego wobec oskarżonej na rzecz pokrzywdzonego środka kompensacyjnego w postaci zapłaty na jego rzecz zadośćuczynienia w wysokości 1 miliona złotych oraz zastosowania do jego wysokości dyrektyw wymiaru kary, podczas gdy zadośćuczynienie stanowi środek kompensacyjny, nie zaś środek karny, który sąd orzeka stosując przepisu prawa cywilnego, a nadto w niniejszej sprawie sąd nie przeprowadził czynności dowodowych pozwalających na uznanie, że zasądzona kwota pozostaje odpowiednia, adekwatna do stopnia doznanej krzywdy.

Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wniosła o:

1)  w odniesieniu do pkt I części dyspozytywnej wyroku:

- zmianę poprzez obniżenie wymierzonej oskarżonej kary adekwatnej do stopnia winy, w granicach zbliżonych do jej minimalnego ustawowego zagrożenia.

2) w odniesieniu do pkt II części dyspozytywnej wyroku:

- zmianę poprzez uniewinnienie oskarżonej od zarzucanego jej czynu.

3) w odniesieniu do pkt III części dyspozytywnej wyroku:

- uchylenie rozstrzygnięcia o karze łącznej.

4) w odniesieniu do pkt V części dyspozytywnej wyroku:

- uchylenie orzeczenia w zakresie orzeczonego środka kompensacyjnego w postaci zadośćuczynienia.

ewentualnie:

5) uchylenie orzeczenia Sądu I instancji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Jeleniej Górze.

Apelację złożył też obrońca z wyboru oskarżonej J. P. – adw. G. P. - zaskarżając wyrok w części na korzyść oskarżonej, tj. w pkt I w zakresie opisu czynu przez przyjęcie, że oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim oraz wymiaru kary za ten czyn, a w konsekwencji pkt III, a nadto w pkt V ponad orzeczoną kwotę 20.000,00 zł. Wyrokowi ten zarzucił:

1.  art. 46 § 1 k.k. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że :

a.  okoliczności, które miały wpływ na wymiar orzeczonego środka kompensacyjnego są tożsame z okolicznościami dotyczącymi wymiaru kary, a tym samym orzeczenie zadośćuczynienia w wysokości rażąco zawyżonej;

b.  prawdopodobieństwo niewypłacalności oskarżonej dopuszcza ustalanie zadośćuczynienia w wysokości dowolnej;

c.  przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia nie znajdują zastosowania przepisy prawa cywilnego, a to m.in. art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 44 k.c. i w konsekwencji ich pominięcie, podczas gdy brzmienie przepisu art. 46 § 1 k.k. odsyła do ich stosowania.

2.  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, tj.:

a.  art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 391 § 1 k.p.k. w zw. z art. 392 § 1 k.k. w zw. z art. 394 § 2 k.p.k. przez przyjęcie za podstawę wyroku okoliczności nieujawnionych w toku rozprawy głównej, a to zeznań świadka Ł. W. i W. W., w sytuacji niewprowadzenia ich zeznań do postępowania na podstawie art. 391 § 1 k.p.k., 392 § 1 k.k. ani 394 § 2 k.p.k.

b.  art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. przez dokonanie fragmentarycznej, a nadto dowolnej, nie swobodnej oceny dowodów, z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, na podstawie całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, a w szczególności przez przyjęcie, że oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim („zamiar ogólny”) spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu M. H., mimo zeznań W. W. w temacie świadomości oskarżonej w zakresie wyrządzonego czynu, zeznania Ł. W. w zakresie reakcji oskarżonej bezpośrednio po zdarzeniu oraz wyjaśnień samej oskarżonej;

c.  art. 424 § 1 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. przez sprzeczność treści wyroku z uzasadnieniem oraz przez wewnętrzną sprzeczność rozumowania Sadu w zakresie faktów uznanych za udowodnione, która znalazła odzwierciedlenie w treści uzasadnienia, co przejawia się uznaniem, że oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim („zamiar ogólny”), spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu „obrażenia doznane przez pokrzywdzonego zostały zakwalifikowane w ten sposób, ponieważ uszkodzeniu uległa tętnica udowa, która jest jednym z największych naczyń krwionośnych w organizmie i wypływ krwi z uszkodzonej tętnicy udowej prowadzi do wykrwawienia w krótkim czasie”, jednocześnie stwierdzając, że oskarżona „nie wiedziała nawet w którą część uda zadała cios pokrzywdzonemu, nie mówiąc już o choćby świadomości (czym tym bardziej woli) trafienia w tętnicę udowa (…) nie miała oskarżona świadomości, że cios w wewnętrzną stronę uda może skutkować nawet śmiercią ofiary (nawiasem mówiąc nie jest to wiedza, którą dysponuje człowiek o standardowej wiedzy z zakresu anatomii ludzkiej)”, a już po ataku „wpadła w panikę i zaczęła zachowywać się w sposób wyraźnie wskazując, że nie spodziewała się aż takiego efektu”.

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść orzeczenia, przez przyjęcie, że:

a.  oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu M. H.;

b.  adekwatna wartość zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego za doznaną krzywdę wynosi 1.000.000,00 zł.

4.  w zakresie czynu z pkt I - rażącą surowość kary orzeczonej wobec oskarżonej wyrażającej się w wymierzeniu jej za wskazany czyn 13 lat pozbawienia wolności, czyli w górnych granicach ustawowego zagrożenia przy nieuwzględnieniu należycie stopnia zawinienia i okoliczności łagodzących jak działanie w przypływie silnych emocji, z naruszeniem celów kary w zakresie jej społecznego oddziaływania oraz poczucia sprawiedliwości, w tym represji, zasad prewencji ogólnej i szczególnej.

Stawiając te zarzuty skarżący wniósł o :

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;

- o zmianę wymiaru kary orzeczonej względem oskarżonej na karę 6 lat pozbawienia wolności za czyn opisany w pkt 1 oraz obowiązku zapłaty zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego w części w kwocie 20.000 złotych.

Apelację złożył też Prokurator (...)w L. zaskarżając wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze w pkt II na niekorzyść J. P., zarzucając:

rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonej J. P. kary pozbawienia wolności wyrażonej w pkt II orzeczenia w wymiarze jednego roku pozbawienia wolności, poprzez niedostateczne uwzględnienie uprzedniej wielokrotnej karalności oskarżonej za przestępstwa przeciwko mieniu w tym za przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. oraz za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu z art. 157 § 1 k.k. przez co wymierzona kara jest zbyt łagodna i przez to nie spełnia swych celów zapobiegawczych i wychowawczych w stosunku do oskarżonej oraz pozbawiona jest waloru oddziaływania w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Stawiając ten zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II poprzez wymierzenie oskarżonej J. P. kary jednostkowej 2 lat pozbawienia wolności w miejsce kary jednego roku pozbawienia wolności i w konsekwencji zmianę orzeczenia w pkt III poprzez rozwiązanie orzeczenia o karze łącznej i wymierzenie nowej kary w wymiarze 14 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, a w pozostałym zakresie o utrzymaniu zaskarżonego orzeczenia mocy.

Sąd Apelacyjny na skutek apelacji wniesionych przez oskarżoną i prokuratora wyrokiem z 20 stycznia 2022 r., sygn. akt II AKa 434/21:

I.  zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  w zakresie czynu przypisanego oskarżonej J. P. w pkt I części rozstrzygającej przyjął, że skutek swojego działania w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pokrzywdzonego obejmowała ona zamiarem ewentualnym;

2.  obniżył wymierzoną oskarżonej za ten czyn karę do 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności, stwierdzając, że utraciło moc orzeczenie o karze łącznej zawarte w pkt III;

3.  obniżył wysokość zasądzonego na rzecz M. H. w pkt V części rozstrzygającej zadośćuczynienia za doznaną krzywdę do 150.000 (stu pięćdziesięciu tysięcy) złotych;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy;

III.  na podstawie art. 85 § 1 kk i art. 86 § 1 kk za zbiegające się przestępstwa wymierzył oskarżonej karę łączną 7 (siedmiu) lat i miesiąca pozbawienia wolności;

IV.  zwolnił oskarżoną J. P. od zapłaty kosztów sądowych postępowania odwoławczego, poniesionymi wydatkami obciążył Skarb Państwa.

Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego złożył Prokurator Generalny, zaskarżając wyrok w części dotyczące orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonej J. P., zarzucając:

1)  rażącą niewspółmierność kary 7 lat pozbawienia wolności orzeczonej wobec J. P. za przypisaną jej zbrodnię z art. 156 § 1 pkt 2 k.k., wymierzenie której skutkowało orzeczeniem kary łącznej 7 lat i miesiąca pozbawienia wolności za powyższą zbrodnie oraz występek z art. 278a § 1 k.k., w sytuacji, gdy prawidłowo ustalone przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu okoliczności sprawy, w tym bardzo wysoki stopień winy skazanej oraz bardzo wysoki stopień społecznej szkodliwości przypisanej jej zbrodni spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu oraz spowodowania ciężkiego kalectwa pokrzywdzonego, przejawiające się w rozmiarze szkody i krzywdy, jaką wyrządziła ona pokrzywdzonemu przestępstwem, niespodziewanym ataku na pokrzywdzonego, przy jednoczesnym braku agresji i zagrożenia dla skazanej z jego strony, umyślności działania w zamiarze ewentualnym spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przy użyciu narzędzia powodującego masywny krwotok z rany nogi, skutkujący koniecznością amputacji kończyny dolnej M. H. na wysokości powyżej kolana, motywacji i bezkompromisowym agresywnym działaniu skazanej wobec pokrzywdzonego, braku jakiejkolwiek troski o stan jego zdrowia, zaniechaniu wezwania pomocy medycznej, a nadto uprzednia wielokrotna karalność skazanej za popełnienie przestępstw również z użyciem przemocy oraz jej zachowanie po dokonaniu zbrodni, prowadzą do wniosku, że tak orzeczona kara jest karą rażąco niewspółmierną i nie spełnia wymogów prewencji indywidualnej, jak też przeczy względom na społeczne oddziaływanie kary, które przemawiają za orzeczeniem wobec J. P. surowszej kary pozbawienia wolności za przypisaną jej zbrodnię.

2)  rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 2 k.p.k., polegające na zaniechaniu dokonania przez sąd odwoławczy szczegółowej i kompleksowej analizy oraz oceny całokształtu ujawnionego w toku rozprawy głównej materiału dowodowego, w perspektywie zastosowania przepisów art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 445 § 1 k.c. i ustalenia odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia za doznaną przez M. H., w wyniku popełnionego przez skazaną przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 k.k., krzywdę, poprzez nieuwzględnienie w sposób należyty wszystkich okoliczności sprawy, mających istotne znaczenie dla określenia wysokości tej kwoty, podczas gdy kompleksowa ocena materiału dowodowego, uwzględniająca zasady prawidłowego rozumowania oraz wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego, a także oparcie się na właściwych elementach wyznaczających wysokość zadośćuczynienia, w tym biorąc pod uwagę nieodwracalne skutki przestępczego działania J. P., wyrażające się w spowodowaniu ciężkiego kalectwa u pokrzywdzonego w postaci utraty kończyny dolnej skutkującego zmniejszeniem perspektyw M. H. na przyszłość, nie odwracalnymi zmianami w jego życiu rodzinnym, osobistym oraz funkcjonowaniu w społeczeństwie, a w konsekwencji spowodowanie cierpień psychicznych z tym związanych, które będą towarzyszyły mu do końca życia, prowadzi do wniosku, że przyznane pokrzywdzonemu zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową jest rażąco niskie i nie spełnia swoich celów kompensacyjnych dla wymienionego.

Prokurator Generalny wniósł o: uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu w postępowano odwoławczym.

Wyrokiem z 18 lipca 2023 r., sygn. akt I KK 506/22 Sąd Najwyższy:

1)  uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o zasądzeniu zadośćuczynienia – pkt 3 – i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu.

2)  w pozostałym zakresie oddalił kasację uznając ją za oczywiście bezzasadną.

3)  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. D. J. – Kancelaria Adwokacka w W. – kwotę 738 zł w tym 23 % VAT, tytułem wynagrodzenia dla obrońcy z urzędu za udział w rozprawie przed Sądem Najwyższym.

4)  kosztami sądowymi za postępowanie kasacyjne obniżył Skarb Państwa.

Sąd Apelacyjny wyrokiem z 16 października 2024 r., sygn. akt II AKa 285/23:

I.  utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia o zadośćuczynieniu zawartego w pkt V;

II.  zwolnił oskarżoną od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami tego postępowania obciążył Skarb Państwa

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należało, iż wniesione w tej sprawie apelacje obrońcy oskarżonego oraz prokuratora podlegały już rozpoznaniu przez tutejszy Sąd Apelacyjny w postępowaniu apelacyjnym prowadzonym pod sygn. akt II AKa 434/21. Na skutek kasacji wniesionej od tego wyroku Sąd Najwyższy wyrokiem z 18 lipca 2023 r., sygn. akt I KK 506/22 uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o zasądzeniu zadośćuczynienia – pkt 3 – i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu. Z tego względu przedmiotem ponownego rozpoznania Sądu Apelacyjnego były apelacje obrońców oskarżonej wyłącznie w zakresie odnoszącym się do wymierzonego od oskarżonej na rzecz pokrzywdzonego środka kompensacyjnego. W tym miejscu wskazać należy, że apelujący prokurator nie zakwestionował wysokości zadośćuczynienia zasądzonego wyrokiem Sądu I Instancji z 23 sierpnia 2021 r., sygn. akt III K 135/20. Stąd, po uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny ponownie rozpoznał jedynie zarzuty obrońców oskarżonej w zakresie wskazanym wyżej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty obu apelacji obrońców oskarżonej, którzy domagali się obniżenia kwoty zasądzonego zadośćuczynienia. Zasądzona kwota 1.000.000,00 zł (słownie: milion złotych 00/100) jest adekwatna do krzywdy, jaką doznał pokrzywdzony. Mając na względzie jednak wskazania Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny zobligowany był wyjaśnić precyzyjnie zasadność wysokości zasądzonego przez Sąd Okręgowy zadośćuczynienia, które utrzymał w mocy po ponownym rozpoznaniu sprawy. Według art. 442 § 3 k.p.k., sąd któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, jest bowiem związany zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami co do dalszego postępowania przez sąd wyższego rzędu, w tym przez Sąd Najwyższy.

W pierwszej kolejności zważyć należało, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia następuje z wykorzystaniem art. 445 § 1 k.c. Przepis ten posługuje się nieokreślonym kryterium "sumy odpowiedniej", które należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Powinno obejmować wszelką niematerialną krzywdę, wyrządzoną bezprawnie, a zatem niezasłużenie, poszkodowanemu. Na krzywdę składa się cierpienie, ból fizyczny, poczucie nieszczęścia, lęk, czy w końcu dyskomfort psychiczny wynikający z pogorszenia jakości życia, ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu, ale także pozbawienia możliwości odczuwania przyjemności, realizowania zainteresowań, ograniczenie perspektyw życiowych. Kwota pieniężna przyznana w ramach zadośćuczynienia powinna w pełni lub w stopniu możliwym zrekompensować wyrządzoną poszkodowanemu krzywdę. Choć przepisy prawa cywilnego nie wskazują wysokości zadośćuczynienia, to nie można redukować - marginalizować tej formy naprawienia szkody, bowiem z perspektywy poszkodowanego jest to istotny, a niekiedy zasadniczy, środek kompensacji jego krzywdy. "Odpowiednie" zadośćuczynienie powinno zatem obejmować rodzaj, czas i natężenie cierpień poszkodowanego przy uwzględnieniu indywidualnych okoliczności sprawy (tak: Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 14 grudnia 2021 r., II AKa 140/21).

Odnosząc się do zarzutów apelacji obrońcy oskarżonego, nie sposób zgodzić się apelującym, że Sąd Okręgowy nie przeprowadził czynności dowodowych zmierzających do ustaleniami wysokości należnego zadośćuczynienia. Dopuścił bowiem opinie pisemną i ustną sądowo-lekarską i dokumenty z leczenia pokrzywdzonego, z których wyniku, że zachowanie oskarżonej u pokrzywdzonego M. H. spowodowało choroby realnie zagrażającego jego życiu oraz trwałe kalectwo w postaci amputacji prawej nogi na wysokości uda.

Na rozmiar zasądzonego zadośćuczynienia mogą mieć wpływ rozmaite okoliczności, do których - oprócz natężenia doznawanych przez poszkodowanego cierpień - należą m.in.: rodzaj naruszonego dobra osobistego, czas trwania cierpień poszkodowanego czy ujemne skutki zdrowotne, jakie będzie on zmuszony znosić w przyszłości. Wśród wskazywanych w orzecznictwie okoliczności wpływających na wysokość zadośćuczynienia niektóre mają charakter bardziej uniwersalny, inne zaś nadają się wyłącznie do ustalenia rozmiaru krzywdy wyrządzonej naruszeniem konkretnego dobra osobistego. Kryteria ujawnione dotąd w orzecznictwie mogą być traktowane jedynie jako wskazówki. Najistotniejsze jest bowiem to, by wysokość zadośćuczynienia odzwierciedlała wszelkie okoliczności danego przypadku, które mogą wpływać na rozmiar i intensywność doznawanych przez poszkodowanego cierpień.

Odnosząc powyższe kryteria do stanu faktycznego sprawy stwierdzić należy, że pokrzywdzony M. H. w dacie czynu miał zaledwie 21 lat, był osobą zdrową, sprawną i aktywną fizycznie, wkraczał dopiero w dorosłe życie. Na skutek czynu oskarżonej utracił nogę na wysokości powyżej kolana. Sąd Apelacyjny dostrzegł, że charakter obrażeń spowodowanych przez oskarżoną dla pokrzywdzonego spowodował u niego nieodwracalne skutki wyrażające się w spowodowaniu ciężkiego kalectwa w postaci utraty kończyny dolnej, skutkującego zmniejszeniem perspektyw na przyszłość, nieodwracalnymi zmianami w jego życiu rodzinnym, osobistym oraz funkcjonowaniu w społeczeństwie, a w konsekwencji cierpienia psychiczne z tym związane, które będą towarzyszyły mu do końca życia. Zaszła bolesna potrzeba do przystosowania się do nowych warunków życia. Pokrzywdzony doznał znacznego ograniczenia w poruszaniu. Będzie mógł poruszać się tylko w protezie, w którą musiał się zaopatrzyć. Pokrzywdzony nie będzie mógł także czerpać środków utrzymania w dotychczasowy sposób. Wykonywać dorywczych prac fizycznych, zwłaszcza ciężkich, z których się utrzymywał dotychczas. Wobec braku wykształcenia akademickiego jego możliwości zatrudnienia zostały znacznie ograniczone. Doznany uszczerbek powoduje również znaczne ograniczenia w życiu prywatnym. Pokrzywdzony może mieć trudności w założeniu rodziny. Ma też istotne ograniczenia w podejmowaniu nowych zainteresowań i umiejętności. Bardzo ograniczona jest też w jego przypadku możliwość uprawienia sportu oraz możliwość podejmowania różnego rodzaju aktywności. To na musi być szczególnie dotkliwe zwłaszcza dla młodego mężczyzny.

Pokrzywdzony ponosi i trwale będzie ponosił skutki czynu oskarżonej, bowiem utrata nogi na wysokości powyżej kolana ma charakter stały, nieodwracalny, z tego powodu został on uznany za osobę trwale niepełnosprawną.

Mając na uwadze te wszystkie daleko idące skutki dla pokrzywdzonego nie sposób uznać, że zasądzona kwota jest kwotą wygórowaną, czy wręcz astronomiczną. Środek kompensacyjny wskazany w art. 46 § 1 k.k. zawsze związany jest z wielkością istniejącej szkody, a więc musi odzwierciedlać jej rozmiar. Wysokość zadośćuczynienia orzekana na podstawie art. 46 § 1 k.k. winna być warunkowana rozmiarem krzywdy wyrządzonej pokrzywdzonemu, ocenianej zwłaszcza przez pryzmat subiektywnych doznań ofiary przestępstwa, sposobu działania sprawcy, jak również tego, jaki wpływ na stan psychiczny osoby pokrzywdzonej wywołało znalezienie się w sytuacji ofiary przestępstwa.

Nie można również pominąć przy tym też spadku wartości nabywczej pieniądza w ostatnich latach. Zasądzona kwota 1.000.000,00 zł odpowiada aktualnie wartości rynkowej mieszkania w większym mieście. Nie jest to więc kwota nieosiągalna dla większości społeczeństwa.

Uwzględniając nieodwracalność skutków wyrządzonych przestępstwem uznać należy, że kwota zadośćuczynienia musi być wysoka, aby faktycznie rekompensować krzywdę jakiej doznał pokrzywdzony. Wysoka, aby stanowiła realną wartość majątkową. Nie jest bowiem zadośćuczynieniem odpowiednim takie, które ma jedynie symboliczny czy moralny charakter.

Przede wszystkim o wysokości zadośćuczynienia w niniejszej sprawie zadecydował rozmiar niewątpliwej krzywdy doznanej przez pokrzywdzonego, którego oszacowanie nie jest zależne od stanowiska judykatury, a jest uwarunkowane jego indywidulną sytuacją i musi zrealizować funkcję kompensacyjną.

Przepisu prawa tj. art. 445 § 1 k.c. nie przewidują przy tym możliwości miarkowania zadośćuczynienia, tak jak ma to miejsce w przypadku odszkodowania (art. 362 k.c.). Nie stanowi powodu do jego obniżenia także sytuacja materialna obu strony, w tym zwłaszcza aktualna niemożliwość wykonania przez zobowiązania orzeczenia z uwagi na jej sytuację majątkową. Takie stanowisko zaprezentował też Sąd Najwyższy w niniejszej sprawie. W konsekwencji więc należy przyjmować, że nie ma obiektywnych okoliczności, które miałby przemawiać za istotnym obniżeniem zasądzonego przez Sąd Okręgowy zadośćuczynienia.

Natomiast wnioskowaną przez obrońcę oskarżonej kwota zadośćuczynienia tj. 20.000,00 zł uznać należy za rażąco niską i nie uwzględnia w żaden sposób okoliczności sprawy, w tym nieodwracalnych skutków jakie pokrzywdzony odniósł w konsekwencji zachowania przestępnego oskarżonej. Pozostaje w znaczącej dysproporcji w porównaniu z krzywdzą, jaką doznał pokrzywdzony. W szczególności, zaznaczyć należy wyraźnie, że przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie dowiodło w żaden sposób twierdzeń obrońcy co do nieprawidłowości przeprowadzonego zabiegu operacyjnego, który w jego ocenie miał doprowadzić do amputacji nogi pokrzywdzonego, a tym samym nieodwracalnych skutków dla jego zdrowia. W toku całej spraw obrońcy nie udało się obalić bowiem związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy czynem oskarżonej a ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu pokrzywdzonego w postaci kalectwa. Brak było przy tym podstaw do zakwestionowania dopuszczonych i przeprowadzonych dowodów jakimi są opinie biegłych sądowych.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu ponownie rozpoznając sprawę w zakresie zasądzonego zadośćuczynienia, podzielił rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego we Wrocławiu i utrzymał wyrok w tym zakresie, uznając, że kwota 1.000.000,00 zł przyznanego zadośćuczynienia jest nie jest kwotą nadmiernie wysoką wobec doznanej przez pokrzywdzonego krzywdy.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego oparte zostało na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. i art. 624 § 1 k.p.k. Sytuacja majątkowa oskarżonej nie pozwala na uiszczenie przez nią kosztów niniejszego postępowania. A wobec wymierzenia jej kary długoletniego pozbawienia wolności oraz wobec zobowiązań jakie na niej ciążą, w tym nałożonych niniejszym wyrokiem, wykonanie tego obowiązku także w przewidywalnej perspektywie nie nastąpi, co przesądziło o zwolnieniu oskarżonej od obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania odwoławczego.

SSA Piotr Kaczmarek

SSA Jerzy Skorupka

SSA Maciej Skórniak