Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Piotr Kaczmarek (spr.)

Sędziowie: SA Janusz Godzwon

SA Artur Tomaszewski

Protokolant: Magdalena Szymczak

przy udziale prokuratora Prokuratury (...)w L.Julii Kubasik

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2024 r.

sprawy A. C. oskarżonego o czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk

i M. C. oskarżonej o czyn z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

z dnia 19 września 2024 r. sygn. akt III K 32/23

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnia oskarżonych A. C. i M. C. od popełnienia zarzuconych im przestępstw,

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz A. C. i M. C. po 1920 zł tytułem zwrotu kosztów obrony w postępowaniu przez Sądem I instancji oraz po 1200 zł tytułem zwrotu kosztów obrony w postępowaniu odwoławczym,

III.  wydatkami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

A. C. został oskarżony o to, że:

w okresie od października 2018 roku do czerwca 2019 roku w J. i w L., województwa (...) działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wspólnie i w porozumieniu z M. C. w ramach uprzednio ustalonego podziału ról usiłował doprowadzić M. K. (1) do niekorzystnego rozporządzania mieniem znacznej wartości w postaci pieniędzy w kwocie 250.000,00 zł, poprzez próbę wprowadzenia w błąd Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze co do posiadanego roszczenia do M. K. (1) i złożenie przed tym Sądem do sprawy I C 1477/18 powództwa wzajemnego przeciwko pokrzywdzonemu o zasądzenie kwoty 250.000,00 zł, której podstawą była nieistniejąca wierzytelność wobec M. K. (1), którą nabył od Spółki (...) Spółka Jawna na podstawie pozornej umowy cesji zawartej w dniu 21 października 2018 roku, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na oddalenie przez Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze złożonego przez niego powództwa wzajemnego do sprawy I C 1477/18,

tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

M. C. została oskarżona o to, że:

w okresie od października 2018 roku do czerwca 2019 roku w J. i w L., województwa (...) działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wspólnie i w porozumieniu z A. C. w ramach uprzednio ustalonego podziału ról usiłowała doprowadzić M. K. (1) do niekorzystnego rozporządzania mieniem znacznej wartości w postaci pieniędzy w kwocie 250.000,00 zł, poprzez próbę wprowadzenia w błąd Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze co do posiadanego przez A. C. roszczenia do M. K. (1) i złożenie przed tym Sądem do sprawy I C 1477/18 przez A. C. powództwa wzajemnego przeciwko pokrzywdzonemu o zasądzenie kwoty 250.000,00 zł, której podstawą była nieistniejąca wierzytelność wobec M. K. (1) nabyta przez A. C. od Spółki (...) Spółka Jawna, na podstawie pozornej umowy cesji zawartej w dniu 21 października 2018 roku, lecz zamierzonego celu nie osiągnęła z uwagi na oddalenie przez Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze powództwa wzajemnego A. C. złożonego do sprawy I C 1477/18,

tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 19 września 2024 r., sygn.. akt: III K 32/23 orzekł:

I.  uznał oskarżonych A. C. i M. C. za winnych czynu opisanego w części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. wymierzył każdemu z oskarżonych karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, przy czym na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 k.k. wykonanie kary pozbawienia wolności wobec oskarżonych warunkowo zawiesił na okres 2 (dwóch) lat próby,

II.  na podstawie art. 72 § 1 pkt 1 k.k. zobowiązał oskarżonych do informowania sądu o przebiegu okresu próby co 6 (sześć) miesięcy;

III.  na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe związane z udziałem każdego z nich w sprawie, w tym na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych wymierzył każdemu z oskarżonych opłatę w kwocie 180,- złotych.

Apelacje od tego wyroku wnieśli oskarżeni.

Obrońca oskarżonych zaskarżonemu wyrokowi zrzucił:

I.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj.:

1)  art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. z uwagi na fakt brania udziału w składzie Sądu Okręgowego Sędziego SO Pawła Wyrzykowskiego;

2)  art. 424 § 1 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., 5 § 1 i 2 k.p.k. i 7 k.p.k., polegające na braku wskazania w uzasadnieniu kompleksowej oceny zebranego materiału dowodowego i niedostatecznym uzasadnieniu stanowiska Sądu w zakresie oceny dowodów i oceny prawej oraz na złamaniu zasady domniemania niewinności oraz zasady obiektywizmu nakazującej uwzględnienie okoliczności także na korzyść oskarżonego, a także zasady swobodnej oceny dowodów, a w szczególności poprzez:

a)  dowolną ocenę dowodów z zeznań świadków, wyjaśnień oskarżonych i dowodu z opinii biegłego oraz dowodów z dokumentów, prowadząca do przyjęcia ustaleń faktycznych nie dających się pogodzić z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz w ogóle nieodwonionych (w tym w szczególności w zakresie braku rozważań w zakresie ustalenia istnienia bądź nie istnienia potencjalnej wierzytelności spółki (...) sp.j. względem M. K. (1), która mogła być przedmiotem cesji wierzytelności, braku rozważań w zakresie nawet teoretycznej możliwości wprowadzenia w błąd organu sądowego samą umowa cesji wierzytelności, która jako oświadczenia woli stron tej umowy nie potwierdza i nie kreuje wierzytelności będącej jej przedmiotem, pozorności umowy cesji i jej związku z możliwością wprowadzenia w błąd organu sądowego);

b)  czynienie nieuzasadnionych i dowolnych domniemań faktycznych w zakresie strony przedmiotowej przestępstwa i strony podmiotowej oraz uznaniu za udowodniony kierunkowy zamiar oskarżonych popełnienia czynu zabronionego, w sytuacji w której M. K. (1) rzeczywiście wypłacił określoną (tj. 250 tys. zł) kwotę z rachunku bankowego ww. spółki jawnej bez tytułu prawnego, bez zgody pozostałych wspólników oraz z przekroczeniem udzielonego pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym ww. spółki;

c)  brak ustaleń faktycznych w zakresie twierdzeń oskarżonych w postępowaniu cywilnym, charakteru złożonych dokumentów w sprawie cywilnej, braku możliwości wprowadzenia w błąd sądu cywilnego rodzajem twierdzeń oraz załączonych do pozwu wzajemnego dokumentów oraz przełamanie domniemania niewinności z naruszeniem zasady in dubo pro reo, tj. wbrew treści opinii biegłego, który wskazał, iż rzeczywiście M. K. (1) wielokrotnie wypłacał środki pieniężne należące do spółki jawnej bez możliwości przypisania tych wypłat do określonych zdarzeń prawnych przy jednoczesnej sprzeczności w uzasadnieniu polegającej na uznaniu opinii za pełną i wiarygodną oraz przełamanie mimo to wniosków opinii i uzupełnienie okoliczności niemożliwych do ustalenia (ewentualnych wierzytelności spółki) domniemaniami sądu wynikającymi z zeznań świadków w sprawie, których wiarygodność winna być oceniona przez sąd jako co najmniej dyskusyjna, a to m.in. na skutek istnienia interesu tych świadków w zeznawaniu nieprawdy.

II.  przy czym powyższe naruszenie przepisów postępowania doprowadziły do błędnych ustaleń faktycznych polegających na wadliwym i dowolnym, bo niepopartymi jakimikolwiek dowodami, ustaleniami, iż oskarżeni działali umyślnie w celu doprowadzenia M. K. (1) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, kreując przed sądem cywilnym pozory istnienia wierzytelności Spółki (...) sp.j. względem M. K. (1), pomimo że istnieją przesłanki do twierdzenia, że wierzytelność spółki (...) sp.j. względem M. K. (1) istniała (mogła istnieć) i mogła być przedmiotem skutecznego przelewu, zaś oskarżeni mogli poddać swoje przekonanie w tym zakresie pod rozstrzygnięcie sądu powszechnego w celu poszukiwania ochrony prawnej roszczeń.

III.  obrazę prawa materialnego tj. art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. poprzez oparcie orzeczenia o przepis art. 286 § 1 k.k. i dowolnym wypełnieniem hipotezy tej normy prawnej treścią przypadkowo dobranych orzeczeń sądowych bez głębszej refleksji o tak zrekonstruowanych znamionach czynu zabronionego w literaturze zwanego tzw. oszustem sądowym.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelujący wniósł o :

1)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez uniewinnieni oskarżonych;

2)  uchylenie pkt II oraz zmianę w pkt III poprzez obciążenie Skarbu Państwa kosztami postępowania i zasądzenie na rzecz każdego z oskarżonych A. C. i M. C. zwrotu kosztów postepowania – kosztów ustanowienia obrońcy z wyboru według norm przepisanych przed sądem I instancji;

ewentualnie:

3)  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Z uwagi na charakter sprawy, dla jasności i czytelności wywodu oraz w celu przedstawienia w sposób pełny rozumowania i stanowiska Sądu odwoławczego w zakresie podjętych rozstrzygnięć, a także dla zapewnienia warunków rzetelnego procesu Sąd Apelacyjny we Wrocławiu odstąpił od wymogu sporządzenia uzasadnienia zgodnie ze wskazaniem art. 99a § 1 k.p.k. Sąd Apelacyjny w orzekającym składzie zgadza się z argumentacją wspierającą takie stanowisko wyrażoną w orzeczeniach m.in. Sądu Najżywszego - wyrok z 11 sierpnia 2020 r., I KA 1/20, OSNKW 2020, nr 9-10, poz. 41, Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - wyrok z 17 czerwca 2020 r., II AKa 64/20, LEX nr 3055805 i Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - wyrok z 12 listopada 2020 r., II AKa 217/18, LEX nr 3104650.

Za niezasadny uznano zarzut zaistnienia tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej o której mowa w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. z uwagi na fakt brania udziału w składzie Sądu Okręgowego sędziego Pawła Wyrzykowskiego . W uchwale trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r. ( (...) I- (...)-1/20, OSNKW 2020, z. 2, poz. 7) wskazano m.in., że „nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności”, innymi słowy , inaczej niż prezentuje swoje stanowisko obrońca , sam udział w w/w procedurze sędziego sądu powszechnego per se nie prowadzi do skutku w postaci nienależytej obsady sądu .

Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, tak jak następcze rozstrzygnięcia trybunałów międzynarodowych, dostrzegają różny możliwy wpływ na gwarancję prawa do niezawisłego, bezstronnego sądu zależnie od stopnia natężenia wadliwości danego procesu nominacyjnego relacjonowanego do okoliczności konkretnej sprawy, rodzaju rozstrzyganej sprawy, instancji sądowej o którą chodzi, cech, właściwości, zachowań osoby której rzecz dotyczy.

Sięgając do szczegółowych wskazań zawartych w cyt. uchwale, komplementarnego z nią orzecznictwa (...) oraz (...) i dokonując ich systematyzacji Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z 14 października 2021 r., II AKa 154/21, (LEX nr 3251903) wskazał w szczególności na następujące okoliczności:

1) w zakresie wadliwości samego postępowania konkursowego:

- powiązania rodzinne, towarzyskie itp. sędziego z członkami KRS, w tym udzielenie poparcia kandydaturze na członka KRS oraz brak wyłączenia takich członków KRS w toku postępowania,

- głosowanie członków KRS bez szczególnych, jawnie wyrażonych na posiedzeniu Rady powodów, odmiennie niż rekomendacja zespołu (...),

- brak jawności przy procedowaniu przez Radę danego konkursu,

- wskazanie kandydata przez Radę pomimo braku opinii organów samorządu sędziowskiego lub pomimo opinii jednoznacznie ukazującej brak poparcia dla kandydatury (np. uzyskanie poparcia jednoznacznie niższego od kontrkandydata),

- treść opinii wizytatora dotyczącej kompetencji kandydata, w tym zwłaszcza opinia negatywna lub też dokonanie wyboru kandydata o niższych kompetencjach niż kontrkandydaci; istotne znaczenie ma tu jednak rzetelność i bezstronność takiej oceny, - wysoka ocena pracy sędziego, potwierdzona dobrą stabilnością orzecznictwa, w tym brak stwierdzonych przewlekłości, nieterminowości, dobre wyniki statystyczne itp.,

- okoliczności wskazujące na możliwy wpływ innych osób na decyzję KRS (np. udzielenie poparcia określonemu kandydatowi przez osobę spoza KRS, taką jak urzędnik Ministerstwa Sprawiedliwości, prezes sądu),

2) okoliczności dotyczące osoby sędziego:

- czy wskutek powołania dana osoba otrzymała władzę sędziowską po raz pierwszy, czy też powołanie dotyczyło sędziego, który wcześniej został powołany do pełnienia tego urzędu w procedurze niebudzącej jakichkolwiek zastrzeżeń (przed 2018 r.), a aktualnie uzyskał awans do sądu wyższego rzędu,

- w przypadku awansowania – staż sędziowski, - szczebel w strukturze organizacyjnej sądownictwa, na który nastąpiło powołanie sędziego – im wyższy szczebel tym wyższy poziom wymagań,

- tempo i skala awansowania w strukturze wymiaru sprawiedliwości (np. awans na szczebel wyższy niż sąd bezpośrednio wyższego rzędu, przejście dwóch lub więcej szczebli sądownictwa w krótkim czasie nieznajdujące uzasadnienia w tempie rozwoju merytorycznych kompetencji sędziego),

- uzyskanie delegacji do sądu wyższego rzędu na skutek arbitralnej decyzji Ministra Sprawiedliwości, która nie znajduje racjonalnego merytorycznego uzasadnienia w jakości pracy sędziego albo też przeciwnie – uzyskanie delegacji Prezesa lub Ministra do sądu wyższego rzędu wskutek inicjatywy danego wydziału tego sądu w związku z wysoką oceną jakości pracy sędziego,

- istnienie silnych powiązań osoby powołanej z władzą wykonawczą lub ustawodawczą, uprzednie pełnienie urzędów i funkcji w ramach tych władz, zaangażowanie sędziego, zwłaszcza bezpośrednio przed powołaniem, w działalność jednostek podległych władzy wykonawczej, np. Ministerstwa Sprawiedliwości, KSSiP, KRS,

- objęcie funkcji kierowniczych w sądach (np. prezesa sądu) w sytuacji odwołania poprzednika przed upływem kadencji bez uzasadnienia merytorycznego,

- bycie beneficjentem władzy wykonawczej wskutek podejmowania przez sędziego dodatkowej działalności uzależnionej od decyzji organów tej władzy (np. prowadzenie szkoleń na zlecenie jednostek podległych Ministerstwu Sprawiedliwości, branie udziału w komisjach egzaminacyjnych jako przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości), - uprzednie dawanie wyrazu swoim jednoznacznym sympatiom politycznym, np. poprzez media społecznościowe czy też prezentowanie poparcia dla działań władzy wykonawczej dotyczących wymiaru sprawiedliwości, które godzą w jego niezależność,

- podejmowanie przez sędziego w ramach wymiaru sprawiedliwości działalności wymierzonej w niezawisłość sędziowską (np. pełnienie funkcji w ramach organów postępowania dyscyplinarnego, podejmowanie działań mających na celu ściganie sędziego za działalność orzeczniczą),

3) okoliczności dotyczące rozstrzyganej sprawy:

- sprawowanie przez sędziego orzecznictwa w pierwszej instancji lub też realizowanie funkcji kontroli instancyjnej,

- charakter sprawy jako istotnej z punktu widzenia interesów władzy wykonawczej i ustawodawczej – chodzi tu przede wszystkim o sprawy mogące skutkować odpowiedzialnością Skarbu Państwa, sprawy dotyczące odpowiedzialności karnej osób pełniących funkcje w ramach władzy wykonawczej lub ustawodawczej, prawidłowości ich działania, sprawy dotyczące osób zaangażowanych w działalność polityczną (zarówno w ramach większości rządzącej, jak i opozycji), sprawy budzące zainteresowanie polityków oraz będące przedmiotem komentarzy politycznych, zwłaszcza ze strony osób sprawujących funkcje w ramach władzy wykonawczej w segmencie związanym z wymiarem sprawiedliwości.

Całokształt relewantnych okoliczności istniejących w danym czasie, rozważonych w konkretnej sprawie pod względem nie tyle ilościowym, co jakościowym pozwoli ocenić, czy jest zagwarantowane prawo stron do rozpoznania sprawy przez właściwy (ustanowiony ustawą), niezależny, niezawisły, bezstronny sąd w aspekcie udziału w składzie sądu powszechnego osoby powołanej na urząd sędziego na wniosek KRS ukształtowanej w trybie noweli z 2017 r.

Odnosząc powyższe do oceny, czy udział sędziego Pawła Wyrzykowskiego powołanego na urząd sędziego Sadu Okręgowego na wniosek KRS ukształtowanej na podstawie ustawy nowelizacyjnej z 2017 r. w składzie Sądu Okręgowego orzekającego w przedmiotowym postępowaniu prowadzonym przed Sądem Okręgowym w Jeleniej Górze zapewnia stronom standard niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności miano na uwadze co następuje :

- Pan Sędzia Paweł Wyrzykowski uczestniczył w przeszłości w niewadliwych procedurach konkursowych związanych z powołaniem na stanowisko sędziego sądu rejonowego, , gdzie jego kompetencje merytoryczne i przymioty charakteru zostały pozytywnie zweryfikowane, Przebieg kariery zawodowej , jej tempo, wskazuje na to, że awans do sądu wyższego rzędu był naturalnym następstwem podnoszenia wiedzy i umiejętności.

- opinia wizytatora o kandydaturze Pana Sędziego Pawła Wyrzykowskiego jest jednoznaczna i bardzo dobra,

- Sądowi Apelacyjnemu nie są znane żadne okoliczności wskazujące na relacje rodzinne, towarzyskie, ekonomiczne i inne członków KRS i Pana Sędziego, ani oddziaływanie podmiotów zewnętrznych na decyzję KRS dotyczącą Pana Sędziego ,

- Sądowi Apelacyjnemu nie są znane żadne okoliczności związane z aktywnością pozazawodową ,w tym publiczną , które mogłyby budzić wątpliwości co do wpływu na przebieg procesu nominacyjnego ,

- brak jest danych wskazujących na powiązania , w znaczeniu wyżej określonym , z organami władzy wykonawczej , w szczególności związane z obejmowaniem stanowisk kierowniczych o charakterze administracyjnym . Bacząc na opisane okoliczności rozsądny, obiektywny zewnętrzny obserwator nie powziąłby wątpliwości co do bezstronności sędziego Macieja Skórniaka.

Z tych wszystkich powodów Sąd Apelacyjny uznał, że udział sędziego Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze Pana Pawła Wyrzykowskiego powołanego na to stanowisko na wniosek KRS ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3) w składzie sądu rozpoznającego sprawę oskarżonych nie narusza standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności .

Odnosząc się do dalszych zarzutów , to choć modelowo pierwotne znaczenie ma błąd w ustaleniach faktycznych samoistny lub powiązany z zarzutem naruszenia prawa procesowego w zakresie dowodów ( w tym ich oceny) w stosunku do zarzutu naruszenia prawa materialnego , co dostrzega co do zasady apelujący , formułujący ten ostatni zarzut tzw. ewentualny to analiza treści uzasadnienia tego zarzutu (na marginesie zwrócić należy uwagę apelującemu na potrzebę większej dbałości przy sporządzeniu środka odwoławczego bowiem treść uzasadnienia zawarta na k.10 apelacji bez wątpienia nie dotyczy przedmiotowego postępowania lecz kwestii podmiotowych związanych z odpowiedzialnością za przestępstwo skarbowe z art.107 k.k.s – gra na automatach) wydaje się sugerować że apelujący wyklucza lub dopuszcza wyjątkowo możliwość popełnienia przestępstwa z art.286 k.k. w ramach tzw. oszustwa sądowego , w szczególności gdy chodzi o ocenę na płaszczyźnie znamion tego typu czynu zabronionego zachowania pozwanego. Gdyby założyć hipotetycznie trafność zarzutu naruszenia prawa materialnego w przedmiotowym zakresie to czyniłoby w istocie wtórnym a przez to praktycznie bezprzedmiotowym ocena naruszenia prawa procesowego i błędu w ustaleniach faktycznych dlatego w pierwszej kolejności , w tym układzie procesowym Sąd Apelacyjny odniesie się do zarzutu naruszenia prawa materialnego . Sąd Apelacyjny w ozrzekajacym składzie , świadom róznycn stanowisk , wyrażanych głownie w dogamatyce , zdecydowanie mniej w orzecznictwie sądowym , podziela stanowisko ,iż po pierwsze ujęcie w znamionach przestępstwa skutku polegającego na rozporządzeniu nie tylko własnym, lecz także cudzym mieniem powoduje, że nie jest konieczna tożsamość osoby pokrzywdzonej oraz osoby wprowadzonej w błąd, innymi słowy obejmuje sytuacje gdy podmiot (osoba) wprowadzona w błąd i dysponująca mieniem czyni to w stosunku do mienia należącego nie do niej lecz innego podmiotu (osoby) np. częsta w praktyce sytuacja wprowadzenia w błąd osoby fizycznej reprezentującej pomiot zbiorowy (np.osobę prawną ) i dysponowania mieniem tego podmiotu pod wpływem błędu .W konsekwencji brak jest na poziomie modelowym (znamion ) przeszkód do przyjęcia ,iż takim podmiotem jest sąd (sędzia) w postępowaniu mającym na celu wydanie orzeczenia (zarówno konstytutywnego jak i deklaratoryjnego ) rozstrzygającego o żądaniu o charakterze majątkowym (sensu largo) , zaś wprowadzanie w błąd polega na działaniu w zakresie czynności relewantnych dla procesu decyzyjnego takiego orzeczenia ,a więc na przedstawianiu nieprawdziwych ( w znaczeniu ogólnym) dowodów , dokumentów czy to zeznań świadków (opinii biegłych itp.) , które w konsekwencji prowadzą do ustalenia przez sędziego stanu faktycznego sprawy niezgodnego ze stanem rzeczywistym , implikując przez to treść orzeczenia o charakterze majątkowym , które o tej treści nie zapadłoby gdyby nie błąd wywołany przez sprawcę w umyśle sędziego w zakresie relewantnych dla orzeczenia okoliczności faktycznych (ale też prawnych).

Po wtóre , przepis art. 286 § 1 k.k. w swych znamionach nie zawiera żadnego wymogu, aby zachowanie sprawcy polegające na wprowadzenie w błąd innej osoby (albo też inne czynności wykonawcze ujęte w art. 286 § 1 k.k.) miało być zachowaniem niezgodnym z prawem lub nieprzewidzianym przez prawo. W przypadku tzw. oszustwa sądowego sprawca także swe zachowania podejmuje korzystając z "dozwolonych przez prawo" regulacji procesowych np. złożenie pozwu (gdy jest on oparty na nieprawdziwych dowodach), złożenie fałszywych zeznań w postępowaniu spadkowym itp., czy podnoszenie dowodowe twierdzeń mających doprowadzić do oddalenia (obiektywnie zasadne) powództwa , w tym także poprzez wykorzystywanie wprowadzenia w błąd co do zaistnienia takich okoliczności jak np. istnienie podstaw do potrącenia dochodzonych przez powoda roszczeń z obiektywnie nieistniejącym roszczeniem pozwanego .

Po trzecie , w zakresie pojęcia „rozporządzenia mieniem „ trafnie w doktrynie i orzecznictwie pojęciu temu rozporządzeniu przypisuje się znaczenie wykraczające poza czynności prawne rozporządzające ( L. Wilk, w: M. Królikowski, R. Zawłocki, KK. Komentarz. Część szczególna, t. 2, 2017, art. 282, Nb 47, art. 286, Nb 50; G. Łabuda, w: J. Giezek, KK. Komentarz. Część szczególna, 2021, s. 1320–1321; wyr. SA w Katowicach z 3.4.2014 r., II AKa 69/14, KZS 2014, Nr 6, poz. 104; post. SA w Łodzi z 20.8.2014 r., II AKz 400/14, OSAŁ 2014, Nr 4, poz. 34; wyr. SA we Wrocławiu z 2.12.2014 r., II AKa 315/14, Legalis; wyr. SN z 16.12.2015 r., V KK 194/15, KZS 2016, Nr 3, poz. 15; wyr. SA we Wrocławiu z 16.9.2015 r., II AKa 216/15, Legalis; wyr. SA w Warszawie z 7.12.2018 r., II AKa 156/18, Legalis). Jak stwierdził SN: "cywilnoprawne znaczenie "rozporządzenia mieniem" nie determinuje wykładni tego pojęcia na gruncie znamion strony przedmiotowej przestępstwa określonego w art. 286 § 1 KK. Ma ono tu bowiem znaczenie swoiste, odpowiadające przedmiotowi ochrony i odnosi się do szeroko postrzeganego stanu majątkowego pokrzywdzonego" (wyr. SN z 29.8.2012 r., V KK 419/11, OSNKW 2012, Nr 12, poz. 133; podobnie wyr. SN z 2.10.2015 r., III KK 148/15, L.; post. SN z 28.4.2016 r., I KZP 3/16, OSNKW 2016, Nr 6, poz. 37; post. SN z 23.11.2021 r., II KK 326/21, L.; wyr. SA w Łodzi z 15.12.2020 r., II AKa 83/20, Lex Nr 3240551). a nawet deklaratoryjne orzeczenie sądu, np. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (wyr. SN z 29.8.2012 r., V KK 419/11, OSNKW 2012, Nr 12, poz. 133; wyr. SN z 14.1.2010 r., V KK 235/09, OSNKW 2010, Nr 6, poz. 50; Z. Kukuła, Glosa do wyr. SN z 14.1.2010 r., V KK 235/09, s. 173–174; wyr. SA w Warszawie z 18.8.2017 r., II AKa 200/17, Legalis).

Skoro na poziomie modelowym (znamion) nie istnieją przeszkody do oceny zachowań przypisanych oskarżonym ocenić należało pozostałe zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania związanych z oceną dowodów oraz ustaleń faktycznych dotyczących znamion przedmiotowych i podmiotowych .

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadne są zarzuty związane z kwestionowaniem istnienia dowodowych podstaw do nie budzącego wątpliwości ustalenia istnienia u obojga oskarżonych zamiaru i to w postaci koniecznej dla typu czynu zabronionego z art.286 § 1 k.k. Tak oceniając te zarzuty Sąd Apelacyjny miał na uwadze co następuje:

- jest oczywiste,że występek z art.286 § 1 k.k. można popełnić wyłącznie z zamiarem bezpośrednim i to kierunkowym ( zabarwionym) z uwagi na użycie w jego treści zwrotu

"w celu", którym to celem jest uzyskanie korzyści majątkowej (obiektywnie nienależnej co jest m.in. objęte zamiarem kierunkowym sprawcy),

- ustalenie o każdej postaci zamiaru , choć należy on do sfery przeżyć wewnętrznych na płaszczyźnie intelektualnej i wolicjonalnej należy do sfery ustaleń faktycznych i winno być oparte o całokształt tak podmiotowych, jak i przedmiotowych okoliczności. Dopiero bowiem na podstawie wszystkich okoliczności dotyczących danego wypadku i osoby sprawcy możliwe jest odtworzenie rzeczywistych przeżyć sprawcy i ustalenie, do czego zmierzał z określonym nastawieniem, czego chciał, a co jedynie postępując w określony sposób przewidywał i na co się godził (zamiar ewentualny irrelewantny na płaszczyźnie znamienia podmiotowego art.286 § 1 ) . Możliwe jest wprawdzie ustalenie zamiaru sprawcy na podstawie samych tylko przedmiotowych okoliczności, związanych z konkretnym zdarzeniem, w oparciu o sam sposób działania, pod warunkiem jednak, że działanie to jest tego rodzaju, iż podjęcie go przez sprawcę wskazuje jednoznacznie, bez żadnych w tym zakresie wątpliwości, na cel, do jakiego on zmierza. Jednoznaczność ta nie może oznaczać niczego innego jak nieodzowność określonego skutku, gdyż wtedy tylko możliwe jest prawidłowe ustalenie, iż sprawca chciał takiego, a nie innego skutku swego działania (wyr. SN z 12.5.1976 r., V KR 20/76, L.).

- ustalenie, że przedstawione przez sprawcę osobie rozporządzającej mieniem okoliczności (faktyczne lub prawne, uwzględniając specyfikę konstrukcji tzw. oszustwa sądowego ) były obiektywnie nieprawdziwe, samoistnie nie wystarcza do przyjęcia, że sprawca działał w zamiarze oszukania. Dla przyjęcia takiego zamiaru konieczne jest ustalenie, że sprawca miał świadomość przekazywania osobie rozporządzającej mieniem nieprawdziwych informacji i czynił tak, aby doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (zob. A. Wąsek, KK. Komentarz. Część szczególna, t. 2, 2006, s. 292),

- z uwagi na warunek bezprawności zachowania „ przeświadczenie sprawcy co do prawa dysponowania będącym w jego posiadaniu mieniem wyłącza wymaganą dla przestępstwa przywłaszczenia umyślność, a w konsekwencji czyn taki może być oceniany wyłącznie na gruncie prawa cywilnego” (wyrok SA we Wrocławiu z 2.07.2014 r., II AKa 177/14, LEX nr 1499081) .Analogicznie w ocenie Sądu Apelacyjnego należy ocenić sytuację gdy sprawca działa w przeświadczeniu (które obiektywnie może okazać się wadliwe ) iż przysługuje określone roszczenie do określonej kwoty z tytułu nakładów na prowadzenie danej , wspólnej działalności nawet gdy po czynie ocena posiadania roszczenia , na gruncie prawa cywilnego okażę się , zwłaszcza dopiero w postępowaniu sądowym , błędna . Oznacza to ,że dla możliwości przypisania sprawcy odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art.286 k.k. konieczne jest nie budzące , od strony dowodowej , ustalenie podjęcia przez sprawcę zachowania odpowiadającego w znaczeniu przedmiotowym znamieniu „wprowadzeniu w błąd w celu doprowadzania do niekorzystnego rozporządzenia cudzym mieniem podjętym w celu uzyskania dla siebie korzyści majątkowej (zwiększenie aktywów , pomniejszenie lub nie zwiększenie pasywów ) „ podjętego z zamiarem bezpośrednim kierunkowym , o którym była mowa wyżej , przy czym brak takiego ustalenia co do jednego z tych znamion wyklucza możliwość przypisania odpowiedzialności karnej , także wówczas gdy na gruncie prawa cywilnego , w wyniku przeprowadzenia postępowania cywilnego zgodnego z regułami kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego , a więc także ciężaru dowodu , określone twierdzenia i oceny prawne podjętych działań wyrażane przez daną osobą (oskarżonego w postępowaniu karnym ) nie znajdują uznania ,czego efektem będzie orzeczenie sądu cywilnego odmiennie określające np. dojście do skutku określonych czynności czy ich charakter prawny .

- odnosząc się do znaczenia na tej płaszczyźnie wydanych wyroków sądów cywilnych , zgodnie z art. 8 § 1 k.p.k. sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięci innego sądu lub organu. Wyrażona w tym przepisie zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądu doznaje ograniczenia w § 2 zgodnie z którym prawomocne rozstrzygnięci sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące , niemniej jednak oznacza ona brak związania treścią orzeczenia, ustaleniami faktycznymi na których to orzeczenie się opiera, poprzedzonych oceną dowodów przeprowadzonych w innym postępowaniu. W tym znaczeniu odnosząc się do znaczenia treści wskazanych wyroków sądów cywilnych, orzekających w sprawach inicjowanych przez oskarżyciela posiłkowego jako powoda a gdzie oskarżony występował jako pozwany. Podkreślić przy tym należy, iż zdaniem Sądu Apelacyjnego ewentualne twierdzenia o swoistej sprzeczność pomiędzy treścią wyroków cywilnych a uniewinnieniem oskarżonych (z powodów podmiotowych) będzie miało charakter pozorny. W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na zasadniczą różnicę w istocie postępowania sądu karnego i sądu cywilnego w zakresie tak zwanego ciężaru dowodu. Zgodnie z art. 74 § 1 k.p.k. oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść , to na oskarżycielu spoczywa ciężar przedstawienia dowodów w sposób niebudzący wątpliwości pozwalających przypisać oskarżonemu wyczerpanie wszystkich znamion danego typu czynu zabronionego (zaistnienia podstaw do przypisania odpowiedzialności karnej za przestępstwo) i przełamanie chroniącej oskarżonego zasady domniemania niewinności wyrażonej w art. 5 § 1 k.p.k. (oba wskazane przepisy mają swoje ugruntowanie konstytucyjne i konwencyjne) , zaś niezrealizowanie tego ciężaru przy całkowitej pasywnej postawie oskarżonego czy też uznaniu przedstawionych przez niego dowodów za niewiarygodne prowadzić musi do uniewinnienia. Z kolei w postępowaniu cywilnym zarówno powód jak i pozwany, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 6 k.c. , mają procesowy obowiązek dowodowego wykazania zasadności danego twierdzenia (roszczenia), stąd także pozwany musi wykazywać skutecznie trafności określonego twierdzenia faktycznego lub prawnego z ryzykiem przegranej (niekorzystnego dla niego ustalenia faktycznego lub prawnego) w razie ich nieudowodnienia. Z tej perspektywy np. na gruncie znamienia podmiotowego - zamiaru bezpośredniego kierunkowego, a więc okoliczności całkowicie relewantnej na gruncie postępowania cywilnego dokonana oceny przez sąd w postępowaniu cywilnym ocena czy dana czynność miała charakter tak jak twierdzi pozwany czy też zgodny z twierdzeniami powoda, prowadząc w efekcie do uwzględnienia powództwa (zasądzenia określonej kwoty, nie uwzględnienia powództwa wzajemnego ) i nie uwzględnienia twierdzeń pozwanego nie prowadzi, bo w istocie prowadzić nie może, do ustalenia istnienia zamiaru, wykluczonego jw. wskazano w przypadku istnienia u osoby podejmującej dane zachowanie przekonania, w momencie podejmowania określonego zachowania, o przysługiwaniu jej określonego roszczenia z tytułu nakładów na prowadzoną działalność .

Oceniając istnienie u oskarżonych podstaw do istnienia przekonania o posiadaniu roszczenia , które może być skutecznie potrącone z roszczeniem dochodzonym przez pokrzywdzonego , zabrakło zdaniem Sądu Apelacyjnego należytego uwzględnienia , na poziomie oceny dowodów a następnie czynienia relewantnych ustaleń faktycznych , łącznie ocenianych następujących okoliczności :

- Spółka (...), w którą formalnie lub faktycznie zaangażowani byli m,in. oboje oskarżonych , pokrzywdzony i jego żona funkcjonowała w sposób niezakłócony , mimo dużej skali działalności przez dłuższy okres (co najmniej kilku lat ) , do roku 2016r..W spółce (...) nie prowadzono pełnej księgowości, a jedynie księgę przychodów i rozchodów, przy czym z uwagi na zaufanie żywione wzajemnie co najmniej kwestia płatności (żródła pochodzenia środków , zwrotu nakładów poszczególnych ) nie była dokumentowana w sposób precyzyjny i przejrzysty .Znaczące w tym kontekście jest to ,że finansami w spółce (...) zajmowała się za zgodą wszystkich wspólników A. K.., przy czym wszyscy wspólnicy, upoważnili również A. K. do dostępu nie tylko do kont spółki co byłoby w pełni zrozumiałe ale także swoich kont bankowych w zakresie prowadzonych gospodarstw rolnych ( co jest atypowe i wskazuje na duży stopień zaufania).Nie jest negowane ,iż w ramach tego A.K. pobierała z konta oskarżonych określone , niejednokrotnie wysokie kwoty jak też i to ,iż M. K. (1) jednorazowo wypłacił (przelał )z rachunku spółki na swoją rzecz znaczną kwotę tj.250000zł bez jednoznacznego w swej wymowie i rozliczania tytułu prawnego , nie pomijając tego ,że Wedle nieformalnego porozumienia wspólników oraz A. C. i M. K. (1) w/w osoby miały zasilać konto spółki ze swoich prywatnych środków, zaś spółka w razie posiadania odpowiedniej ilości pieniędzy miała te środki poszczególnym osobom zwracać. Do ustania zaufania i sporów w spółce doszło pod koniec 2016r. kiedy pomiędzy wspólnikami zaczęły się spory na tle finansowym i rozpoczęli oni dyskusje na temat zakończenia działalności spółki, nie jest też kwestionowane ,że w 2017r. strony w wyniku negocjacji ustaliły sposób podziału majątki spółki (...), jednakże wskutek wycofania się z w/w ustaleń przez M. C. i D. C. do podziału spółki i rozpoczęcia działalności przez dotychczasowych wspólników pod nowymi firmami nie doszło.Nie jest kwestionowane także i to ,że po spłacie kredytu dokonanego na zakup m.in. sieczkarni do kukurydzy oskarżony dokonał 10.03.2016r. jej sprzedaży za kwotę netto 339 tysięcy złotych, i pokrzywdzony nie podnosił wówczas kwestii rozliczenia ceny sprzedaży pomiędzy współwłaścicieli, dopiero po tym, jak w 2017r. negocjacje dotyczące rozliczeń spółki (...), ale i również rozliczeń pomiędzy M. K. (1) i A. C. (wzajemnych, jak i ze spółką) zakończyły się niepowodzeniem pokrzywdzony wezwał oskarżonego do zapłaty kwoty 138.990,00 złotych tytułem 1/3 udziału w kwocie sprzedaży sieczkarni, w związku z brakiem spłaty w/w kwoty w sierpniu 2018r. kierując pozew o zapłatę , w ramach którego to postępowania oskarżony , w ramach powództwa wzajemnego podniósł kwestię wypłaty przez pokrzywdzonego 250000zł przedstawiając cesję wierzytelności ze strony spółki na swoją rzecz ( już w tym miejscu trzeba wskazać ,iż na gruncie znamienia podmiotowego nie ma zdaniem Sądu Apelacyjnego takiego znaczenia jakie nadał mu Sąd I instancji , ujęcie w umowie przelewu ,że zapłata nastąpiła znacznie wcześniej , pamiętając ,iż umowę tą sporządzili oskarżeni nie będąc prawnikami , po wtóre co istotniejsze , że przez pojęcie zapłaty mogli i rozumieli nadwyżkę nakładów poczynionych przez oskarżonego na rzecz spółki nad środkami pobranymi od spółki ).

- nie uwzględniono w dostatecznym stopniu , że sposób prowadzenia spraw spółki , w tym kwestii rozliczeń był na tyle sporny , zwłaszcza pomiędzy coraz bardziej skonfliktowanymi stronami , że doprowadził nie tylko do przedmiotowego postępowania karnego ale także wobec A. K. (o czyn z art.284 k.k. ) , zakończonego prawomocnym uniewinnieniem ale wcześniej wywołując u prokuratora przekonanie o istnieniu podstaw faktycznych i prawnych do skierowania aktu oskarżenia a w sądzie I instancji (uniewinnienie nastąpiło na etapie postępowania odwoławczego) o istnieniu podstaw do wydania orzeczenia skazującego ,

- oceniając wiarygodność dowodową dowodów o charakterze osobowym w niedostatecznym stopniu uwzględniono ,iż oskarżeni oraz pokrzywdzony i jego żona są od kilku już lat silnie skonfliktowani czego wyrazem są liczne postępowania o charakterze cywilnym , karnym ,podatkowym , adminstracyjnym , który to stan może rzutować chociażby na silnie subiektywne ocenianie określonych działań czy zaniechań , podobnie jak kwestia dość instrumentalnego traktowania postępowania karnego (por. m.in. zeznania A. K. k.1171-1173 , która zeznała m.in. moje powództwo (o podzial zysku- dopisek SA ) zostało oddalone .Po ogłoszeniu wyroku wycofałam powództwo ….Ja składałam zawiadomienie na spółkę do starostwa powiatowego , urzędu celno-skarbowego , inspektora nadzoru budowlanego jak również na obecnego tu pełnomocnika oskarżonych od izby radcowskiej .Było to wynikiem tego ,że składano tego rodzaju zawiadomienie przeciwko mojej osobie i mojego męża …..” . Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowe potwierdził po tych zeznaniach ,że ramach prowadzonych rozmów dotyczących ugodowego rozliczenia obejmowały one zastrzeżenie wycofania wszelkich postępowań karnych w tym przedmiotowego ,

Ki - trafna była ocena Sądu I instancji wartości dowodowej opinii biegłej z zakresu rachunkowości (pierwotnych i uzupełniającej ) przy czym w niewłaściwym stopniu oceniono jej znaczenie dla przedmiotowej kwestii podmiotowej a więc istnienia podstaw do przekonania oskarżonych iż to im należy się zwrot ze strony spółki z uwagi na przewagę wpłat (nakładów ) od wypłaconymi środkami w przeciwieństwie do pokrzywdzonego ( a to w kontekście jego pozwu obejmującego roszczenie dotyczące jednej maszyny a będącej lub mogącej być elementem rozliczeniem pomiędzy wspólnikami a spółką .Z opinii biegłej , w szczególności stanowiącego pewne zbiorcze podsumowanie załącznika do ostatniej opinii (k.404) wynika wyraźna różnica pomiędzy wpłatami i wypłatami oskarżonej ponad 3 mln złotych uwzględniając nadwyżkę wypłat na wpłatami w euro , ponad 1 mln zł w przypadku pokrzywdzonego, około 1, 3 mln zł nadwyżki w przypadku oskarżonego , i różnicy rzędu setek tysięcy w przypadku A. K. . Z tej podmiotowej perspektywy nie ma przy tym zasadniczego znaczenia , stąd przedmiotowe postępowanie karne nie ma na celu rozstrzygnięcie precyzyjne o ostatecznej wysokości należności poszczególnych osób (uwzględniając nakłady nie mające postaci wpłat na konto a np.wypłat wynagrodzeń pracowników gotówką czy tego rodzaju płatności kontrahentom spółki).Wskazane wnioski wynikające z opinii biegłej dawały oskarżonym podstawę do przekonania roszczeń , co wyklucza istnienie w/w zamiaru kierunkowego , nawet jeśli przekonanie to znalazło swój wyraz w podejmowaniu działań nieskutecznych na gruncie prawa cywilnego .

Mając na uwadze powyższe a więc brak podstaw do przyjęcia ,że oskarżeni działali z konieczną postacią zamiaru , koniecznym stała się zmiana wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonych .

O kosztach sądowych rozstrzygnięto na podstawie art632 pkt.2 kpk w zw.z art.634 k.p.k. poprzez :

- zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz każdego z oskarżonych po 1920 zł tytułem zwrotu kosztów obrony w postępowaniu przez Sądem I instancji oraz po 1200 zł tytułem zwrotu kosztów obrony w postępowaniu odwoławczym ( a więc z wysokości stawek minimalnych , w przypadku postępowania przed Sądem I instancji powiększonych o 20 % za każdy dodatkowy termin rozprawy albowiem nie wykazano aby oskarżeni z tego tytułu ponieśli większe wydatki ) ,

- obciążenie wydatkami postępowania odwoławczego Skarbu Państwa.

SSA Janusz Godzwon SSA Piotr Kaczmarek SSA Artur Tomaszewski