Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

POSTANOWIENIE

Dnia 12 marca 2025 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

przewodniczący: SSA Jarosław Mazurek (sprawozdawca)

sędziowie: SSA Bogusław Tocicki

SSA Jerzy Skorupka

po rozpoznaniu skargi E. C. z dnia 14 listopada 2024 r.

na naruszenie prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...) pod sygnaturą (...)

na podstawie art. 12 ust. 2, 4, 5 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. z dnia 2 sierpnia 2023 r. Dz.U. z 2023 r. poz. 1725)

postanowił:

I.  stwierdzić, że w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...) pod sygnaturą (...) nastąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało prawo E. C. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

II.  zasądzić od Skarbu Państwa (Prokuratury (...) we W.) na rzecz E. C. 10.000 (dziesięć tysięcy)zł., za naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

III.  zwrócić E. C. wniesioną opłatę od skargi w wysokości 200 zł,

IV.  kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 14 listopada 2024 r. pełnomocnik E. C. wniósł do Sądu Okręgowego we Wrocławiu skargę na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...) pod sygnaturą (...), wnosząc o stwierdzenie przewlekłości wymienionego postępowania oraz przyznanie na jej rzecz sumy pieniężnej 20.000 zł, wydania prokuraturze nakazu przedstawienia w sprawie zarzutów i wniesienia aktu oskarżenia lub umorzenia postępowania.

W odpowiedzi na skargę Prokurator Rejonowy pismem z dnia 2 grudnia 2024r. wniósł o jej oddalenie, wskazując że skarga jest bezzasadna, a analiza akt postępowania prowadzi do wniosku, że czynności w toku postępowania przygotowawczego były przeprowadzone w sposób prawidłowy i systematyczny. Pismem z dnia 16 grudnia 2024r. udział w postępowaniu zgłosił Prokurator Okręgowy we Wrocławiu, który także wniósł o oddalenie skargi.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył, co następuje.

Postępowanie przygotowawcze zostało zainicjowane pismem pełnomocnika pokrzywdzonej E. C. adw. K. M. z dnia 7 lutego 2019 r., którym zawiadomił o popełnieniu przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. przez W. Z. oraz z art. 233 § 1 k.k. przez H. R. ( k.1-3) dołączając szereg załączników. Następnie w dniu 22 lutego 2019r. przesłuchano w charakterze świadka zawiadamiającą E. Z. ( k. 43-47). 17 kwietnia 2019 r. wszczęto dochodzenie o czyn z art. 284 § 1 k.k. ( k. 51), zaś 18 czerwca 2019 r. przesłuchano w charakterze świadka W. Z. ( k. 53-55), a 17 lipca 2019r. H. R. (k. 63). Dokonano także oględzin akt sprawy Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieście o ustanowienie rozdzielności majątkowej sygn. akt III RC 230/17.

Następnie 31 grudnia 2019 r. prokurator Prokuratury (...) umorzył dochodzenie o czyn z art. 284 § 1 k.k. na podstawie art. 17 § 1 pkt. 1 k.p.k. ( k. 144-145). Postanowieniem z 27 lipca 2020 r. w sprawie II Kp 307/20 Sąd (...) uwzględnił zażalenie pokrzywdzonej i uchylił postanowienie o umorzeniu wskazując w uzasadnieniu decyzji zalecenia dalszych czynności (k. 155-157). Następnie w postępowaniu przygotowawczym w dniu 30 listopada 2020 r. przesłuchano ponownie W. Z. (k. 167), a 17 grudnia 2020 r. dokonano oględzin akt sprawy rozwodowej XIII RC 2830/18 Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieście. Dnia 31 grudnia 2020r. prokurator Prokuratury (...) wydał postanowienie o umorzeniu dochodzenia w sprawie (...) : 1. przywłaszczenia 85.000 zł przez W. Z. na szkodę E. Z. to jest o czyn z art. 284 § 1 k.k. i 2. w sprawie składania fałszywych zeznań przez H. R. to jest o czyn z art. 233 § 1 k.k. jako podstawę umorzenia przyjęto art. 17 § 1 pkt. 1 k.p.k. ( k. 267-268). Na skutek zażalenia skarżącej postanowieniem z 7 kwietnia 2022r. prokurator Prokuratury (...) uwzględnił zażalenie w trybie art. 463 § 1 k.p.k. ( k. 288) . Dopiero w dniu 27 października 2022 r. przesłuchano H. R. (k. 321), a następnie do 7 listopada 2022 r. dalszych świadków G. M., P. B., Z. D.. Dnia 15 grudnia 2022 r. już pod sygnaturą akt (...) prokurator wydał postanowienie o umorzeniu dochodzenia w sprawie z art. 284 § 1 k.k. i z art. 233 § 1 k.k., jako podstawy umorzenia wskazał art. 17 § 1 pkt. 1 k.p.k.( k. 303). Na skutek zażaleń złożonych przez pełnomocnika pokrzywdzonej Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków 28 lutego 2024r. w sprawie sygn. akt V Kp 446/23 w zakresie przestępstwa z art. 233 §1 k.k. utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy (k. 345), natomiast w zakresie przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. prokurator Prokuratury (...) we W.w dniu 24 kwietnia 2024 r. uwzględnił zażalenie i nakazał dalsze prowadzenie postępowania (k.383-385). Następnie 14 czerwca 2024r. Prokurator (...) wydał postanowienie o wszczęciu śledztwa z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w związku z art. 12 § 1 k.k. ( k. 386), zaś 22 sierpnia 2024 r. przesłuchano dodatkowo H. R. (k. 397), 1 października 2024 r. W. Z. (k. 401), zaś 13 listopada 2024 r. ponownie pokrzywdzoną (k. 452). Już po złożeniu skargi na bezczynność w postępowaniu przygotowawczym w dniu 29 listopada 2024 r. prokurator Prokuratury (...) wydał postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie o czyn z art. 284 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zawiązku z art. 12 § 1 k.k. sygn. akt (...) ( ostatnie 3 strony III tomu akt -bez numeracji kart).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Celem skargi jest zrekompensowanie krzywdy, jaką strona poniosła w wyniku przewlekle prowadzonego postępowania, a w konsekwencji przeciwdziałanie trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją - przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego (por. post. SN z dnia 12.06.2012 r., (...) 21/12). Służy temu stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu (art. 12 ust. 2 ustawy) oraz możliwość zalecenia podjęcia odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 ustawy).

Przepis art. 2 ust. 2 ustawy określa okoliczności decydujące dla stwierdzenia, że w sprawie doszło do przewlekłości postępowania przygotowawczego. Należą do nich terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora w celu zakończenia postępowania przygotowawczego, charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygnięte w niej zagadnienia oraz zachowanie się stron postępowania, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (por. post. SN z dnia 13.11.2014 r., (...) 225/14). Obiektywne kryteria terminowości i prawidłowości czynności prokuratora powinny być oceniane każdorazowo w odniesieniu do specyfiki i indywidualnego układu okoliczności danej sprawy (por. post. SN z dnia 12.03.2013 r., (...) 1/13). Ocena, czy w sprawie doszło do przewlekłości nie powinna ograniczać się do upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, lecz stanowić wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego dla podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami, przewidującymi zachowanie określonych procedur (por. post. SA we W. z dnia 16.04.2014 r., II S 17/14, post. SA w K. z dnia 4.12.2013 r. V S 83/13). Charakter sprawy, stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości związany jest ze stopniem obszerności i skomplikowania stanu faktycznego sprawy. Taka zawiłość może usprawiedliwiać długotrwałość postępowania. Dotyczyć to będzie spraw, w których istnieje konieczność przeprowadzenia licznych dowodów, a czynności procesowe będą podejmowane przez prowadzących postępowanie przygotowawcze, również w drodze pomocy prawnej. Zatem stwierdzenie przewlekłości w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez prokuratora, uwarunkowane jest oceną obiektywnej sprawności postępowania prokuratora podjętego w indywidualnym układzie okoliczności faktycznych i prawnych. Wskazane warunki prawne limitowały rozważania Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu nad trafnością wniesionej skargi na przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego w przedmiotowej sprawie.

Przechodząc do analizy zasadności skargi należało w pierwszej kolejności odnieść się merytorycznie do jej zasadniczego zarzutu kwestionującego prawidłowość i terminowość postępowania prokuratura. Skarżący zarzucił prokuratorowi prowadzącemu śledztwo, „przewlekłość” wskazując, że doszło do przewlekłości postępowania dlatego, że postanowienie z 31 grudnia 2020 r. o umorzeniu dochodzenia w sprawie dwóch czynów z art. 284 § 1 k.k. i z art. 233 §1 k.k. zostało doręczone pełnomocnikowi pokrzywdzonej dopiero 14 lutego 2022 r., następnie po złożeniu zażalenia na postanowienie w zakresie przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. co miało miejsce w dniu 21 lutego 2022 r. prokurator Prokuratury Rejonowej najpierw uwzględnił zażalenie i sprawę zarejestrowano pod nową sygnaturą akt (...), by następnie 15 grudnia 2022r. umorzyć dochodzenie w sprawie. Zdaniem skarżącej działanie to kolejny raz doprowadziło do wstrzymania możliwości wniesienia przez pokrzywdzoną subsydiarnego aktu oskarżenia.

Szczegółowa analiza czynności podejmowanych przez prokuratora najpierw w dochodzeniu (...), a następnie w dochodzeniu (...) i w śledztwie (...) prowadzi do stwierdzenia, że zarzut przewlekłości wymienionego postępowania jest zasadny. Zważyć należy, że określone w art. 297§1 KPK cele postępowania przygotowawczego nakładają na organy ścigania obowiązek sprawnego działania (Zob. K.Witkowska, Znaczenie szybkości postępowania karnego oraz koncentracji czynności procesowych dla realizacji celów i zadań procesu karnego, Prok. i Pr. 2009/3/75). Stosownie do art. 298§1 KPK, prokurator prowadzi lub nadzoruje postępowanie przygotowawcze, co czyni go odpowiedzialnym za realizację celów tego etapu procesu karnego. Przyjmuje się, że organy postępowania przygotowawczego powinny wykazać się szczególną aktywnością, gdyż na nich spoczywa obowiązek wszczęcia postępowania karnego w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Organy postępowania przygotowawczego mają obowiązek podjęcia maksymalnego wysiłku i wykonania w możliwie najkrótszym czasie niezbędnych czynności pozwalających na usunięcie wszelkich wątpliwości związanych z zaistnieniem czynu zabronionego (Zob. K.Witkowska, op. cit., s. 76). W stosunku do podstawowego zarzutu zgłoszonego w zawiadomieniu o przestępstwie dotyczącego czynu z art. 284 § 1 k.k. od samego początku okoliczności faktyczne nie były na tyle sporne by wymagały 5 lat postępowania, od początku wątpliwości związane były z kwestią oceny prawnej, czy chodzi tutaj o delikt natury cywilnej czy też karnej. Prowadzenie postępowania i gromadzenie dowodów przez tak długi okres czasu jest oczywiście nieuzasadnione i w sposób wyraźny naruszyło prawo strony do postępowania bez nieuzasadnionej zwłoki. W stosunku do tego czynu nie występuje żadna przeszkoda w zakończeniu postępowania i podjęcia decyzji o umorzeniu śledztwa albo skierowaniu do sądu skargi publicznej. Zakończenie postępowania przygotowawczego leży w interesie pokrzywdzonej czego domaga się od kilku lat. W sprawie tej stwierdza się oczywistą bezczynność w okresie od 31 grudnia 2020r. kiedy to prokurator Prokuratury (...) wydał postanowienie o umorzeniu dochodzenia w sprawie do 7 kwietnia 2022r. kiedy to prokurator Prokuratury (...)uwzględnił zażalenie pokrzywdzonej. Jak wynika ze skargi przyczyną było długotrwałe niedoręczanie pokrzywdzonej odpisu postanowienia o umorzeniu dochodzenia. Kolejną bezczynnością długotrwałą jest czas do 15 grudnia 2022r. kiedy to przez okres 8 miesięcy zdołano przesłuchać tylko 4 świadków - odpowiednio w dniach 27 października, 28 października i 7 listopada 2022 r. Zupełnie niezrozumiała jest bezczynność organów prokuratury pomiędzy 29 grudnia 2022r. to jest kolejnym postanowieniem o umorzeniu dochodzenia a 24 kwietnia 2024 r. i decyzji Prokuratora (...)o uwzględnieniu zażalenia pokrzywdzonej. Z powyższego zestawienia jako zasadnicze jawią się trudności w ocenie prawnej przedmiotowej sprawy. Jest to zupełnie nieuzasadniona przewłoka w zakresie podejmowanych decyzji procesowych. Kolejnym uchybieniem w zakresie prowadzonego postępowania jest decyzja z 29 listopada 2024 r. wydana pod sygnaturą akt (...) o umorzeniu postępowania, w sytuacji gdy 14 listopada 2024 r. złożono skargę na przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę (...) i związku z tym wbrew przepisom ustawy o skardze strony na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zaniechano przekazania skargi wraz z aktami sprawy do właściwego Sądu, natomiast podjęto decyzję procesową po 2 tygodniach bezczynności ( zob. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie III SPP 44/07 ).

Ocena podejmowanych przez prokuratora czynności procesowych nakazuje zatem uznać, że postępowanie przygotowawcze nie jest prowadzone prawidłowo i sprawnie. Okres postępowania przygotowawczego w tej sprawie jest zbyt długi i wynika z zawinionej przez prokuratora przewlekłości postępowania. Reasumując należy stwierdzić, iż przedstawione okoliczności wskazują, że długotrwałość (obecnie już 6 lat) postępowania przygotowawczego w sprawie (...) jest wynikiem nieprawidłowego i nieterminowego wykonywania czynności przez prokuratora (nieuzasadnionej przewlekłości). Nieprawidłowy sposób prowadzenia postępowania przygotowawczego stanowi podstawę do stwierdzenia, że w toku postępowania Prokuratury (...) o sygn. (...) doszło do naruszenia prawa E. C. do rozpoznania wymienionej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie).

Mając na względzie, że sprawa ma znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się do wydłużenia czasu trwania postępowania oraz rażącą nieterminowość przeprowadzanych w sprawie czynności, powodującą zawinioną przez prokuratora przewlekłość postępowania, na podstawie art. 12 ust. 3 i 4 cytowanej ustawy przyznano skarżącej E. C. 10.000 zł, należało też zwrócić wniesioną opłatę od skargi w wysokości 200 zł.

Natomiast z uwagi na zapadnięcie nieprawomocnego postanowienia o umorzeniu śledztwa wydanie prokuratorowi zaleceń wykonania wymienionych w skardze czynności nie było możliwe.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, jak na wstępie.

Bogusław Tocicki Jarosław Mazurek Jerzy Skorupka