Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

POSTANOWIENIE

Dnia 23 czerwca 2025 roku

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSA Edyta Gajgał (spr.)

Sędziowie SA Robert Zdych

SA Maciej Skórniak

po rozpoznaniu skargi podejrzanego M. B. z dnia 2 kwietnia 2025 roku (data wpływu) na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuratora (...) we W., sygn. akt (...)

na podstawie art. 12 ust. 2 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1725).

p o s t a n a w i a

1.  stwierdzić, że w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuratora (...) we W., sygn. akt (...) , nastąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało prawo M. B. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

2.  przyznać skarżącemu M. B. od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości 2 000 (dwóch tysięcy) złotych za okres przewlekłości od 8 marca 2024 roku do dnia wniesienia skargi,

3.  w pozostałej części skargę oddalić,

4.  zwrócić M. B. wniesioną opłatę od skargi w wysokości 200 złotych,

5.  kosztami postępowania skargowego obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W piśmie z dnia 28 marca 2025 roku (data wpływu – 2 kwietnia 2025 roku), podejrzany M. B. wniósł o stwierdzenie przewlekłości postępowania przygotowawczego nadzorowanego przez Prokuratora (...) we W. w sprawie (...). Skarżący wniósł o zasądzenie na jego rzecz sumy pieniężnej w wysokości 20 000 złotych. W uzasadnieniu skargi jej autor podniósł, że postanowieniem z dnia 8 marca 2024 roku, sygn. akt II S 3/24, Sąd Apelacyjny stwierdził przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego w jego sprawie, nadzorowanego przez Prokuratora (...) we W. i zasądził na jego rzecz sumę pieniężną w wysokości 20 000 złotych. Mimo upływu roku od daty tego orzeczenia postępowanie przygotowawcze nie zostało zakończone, a argumenty podnoszone w poprzedniej skardze nie straciły na aktualności.

W złożonej odpowiedzi na skargę z 30 kwietnia 2025 roku Prokurator (...) we W. wniósł o uznanie jej za niezasadną, argumentując, że sprawa jest obszerna i wielowątkowa. Aktualnie obejmuje cztery główne wątki. W piśmie przedstawił okoliczności wskazujące na mechanizm popełnienia przestępstw będących przedmiotem postępowania – uzasadniające postawione podejrzanym zarzuty. Podniósł, że w sprawie powołany został międzynarodowy zespół śledczy, w ramach którego przy współdziałaniu z węgierskimi organami ścigania wykonywane są liczne czynności procesowe i analityczne. Z pisma wynika, że w zakresie dotyczącym wątku obejmującego podejrzanego planowane jest jego zakończenie w terminie, na jaki przedłużone zostało śledztwo w sprawie.

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje.

Prokurator (...) we W. nadzoruje śledztwo w sprawie (...), którego przedmiotem są przestępstwa karnoskarbowe oraz gospodarcze, które miały zostać popełnione przez osoby współdziałające ze sobą w ramach zorganizowanej grupy przestępczej w latach 2011-2015. Aktualnie w sprawie występuje 35 podejrzanych.

Czas trwania śledztwa w sprawie był wielokrotnie przedłużany, ostatnio postanowieniem z dnia 10 grudnia 2024 roku na okres do dnia 18 lipca 2025 roku. W uzasadnieniu postanowienia wskazano na konieczność wykonania w sprawie dalszych czynności procesowych i analitycznych.

Podejrzany M. B. został zatrzymany w 2020 roku. Wtedy też zastosowany został wobec niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, który w styczniu 2021 roku zastąpiony został poręczeniem majątkowym w wysokości 1 mln złotych.

Postanowieniem z dnia 8 marca 2024 roku, sygn. akt S 3/24, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uwzględnił skargę M. B. na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym bez nieuzasadnionej zwłoki i przyznał mu sumę pieniężną w wysokości 20 000 złotych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1725; dalej jako ustawa o skardze), strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Stosownie do treści art. 2 ust. 1a ustawy, przepis ten stosuje się odpowiednio do postępowania przygotowawczego.

Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu jego zakończenia, przy uwzględnieniu łącznego dotychczasowego czasu trwania postępowania, charakteru sprawy, stopnia jej zawiłości faktycznej i prawnej, znaczenia dla strony, która wniosła skargę, rozstrzyganych w niej zagadnień oraz zachowania się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 ustawy o skardze).

W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wypracowane zostały standardy oceny sprawności prowadzonego postępowania z perspektywy art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm., dalej jako Konwencja). Trybunał wielokrotnie wskazywał, że rozsądna długość postępowania, gwarantowana przez art. 6 ust. 1 Konwencji, musi być oceniana w świetle okoliczności konkretnej sprawy oraz przy uwzględnieniu wypracowanych w jego dotychczasowym orzecznictwie kryteriów, a w szczególności złożoności sprawy oraz zachowania skarżącego i właściwych organów władzy (zob. wyrok (...) z 21.07.2022 r., (...), B. v. Polska, LEX nr 3368217l; wyrok (...) z 6.06.2019 r., (...), T. v. Polska, LEX nr 2677807). W wyroku z 7 lipca 2015 roku Trybunał podkreślił, że rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie służyć ma z jednej strony zapewnieniu publicznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości, z drugiej zaś gwarancja ta chronić ma wszystkie strony postępowania przed nadmiernymi opóźnieniami proceduralnymi. Zwrócił uwagę na jej szczególne znaczenie w sprawach karnych. Jak stwierdził, jej celem jest to, by osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa nie pozostawała nazbyt długo w niepewności co do swego losu. Wymóg rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie – jak zauważył Trybunał – podkreśla znaczenie bezzwłocznego wymierzenia sprawiedliwości, ponieważ zwłoka może zniweczyć skuteczność i wiarygodność wymiaru sprawiedliwości (tak wyrok (...) z 7.07.2015 r., (...), R. i inni v. Polska, LEX nr 1749574).

Szczególnego znaczenia kwestia sprawności postępowania nabiera w sprawie, w której stosowane są środki zapobiegawcze czy zabezpieczenie majątkowe.

Nie ulega wątpliwości, że przedmiotem ustaleń w prowadzonym w tej sprawie śledztwie są wysoce skomplikowane zagadnienia, wymagające między innymi czasochłonnych czynności analitycznych, pozyskiwania licznych opinii specjalistycznych i eksperckich, współdziałania z organami ścigania innych państwa w ramach współpracy międzynarodowej, co bez wątpienia wydłuża tok postępowania. Sprawa jest wielowątkowa, dotyczy wielu osób. Zakres śledztwa, jak wykazał prokurator, ulegał sukcesywnemu poszerzeniu w następstwie połączenia spraw prowadzonych przez różne prokuratury. Zgromadzony materiał dowodowy zawiera się w wielu tomach akt sprawy.

W żadnym razie nie można uznać, że śledztwo w sprawie toczy się długo z powodu bezczynności prokuratora – a więc dlatego, że nie są podejmowane wcale odpowiednie czynności procesowe, dowodowe czy analityczne. Z udostępnionych akt sprawy, które obejmują materiał pozyskany od czasu wydania przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu postanowienia z dnia 8 marca 2024 roku wynika, że były realizowane określone czynności z udziałem określonych osób, były podejmowane decyzje procesowe w związku z wnioskami składanymi przez poszczególnych podejrzanych czy ich obrońców.

Nie oznacza to jednak, że nie ma racji autor skargi, gdy podnosi, że postępowanie toczy się nadmiernie długo, co oznacza, że naruszony został standard jego prowadzenia bez nieuzasadnionej zwłoki. Okres kilkunastu lat prowadzenia śledztwa oraz okres roku od czasu stwierdzenia przewlekłości postępowania przez Sąd Apelacyjny, to czas, który nie może być uznany za niewystarczający dla podjęcia przez prokuratora decyzji o sposobie jego zakończenia, nawet jeśli uwzględnić specyficzne uwarunkowania tej sprawy, jej charakter, ogrom materiału dowodowego dotychczas zgromadzonego oraz skomplikowaną materię będącą przedmiotem prowadzonych analiz, ustaleń i wyjaśnień. Podkreślić trzeba, że przedmiotem śledztwa są zdarzenia obejmujące lata 2011-2015, a więc sprzed dziesięciu lat. Istotne jest, że w pisemnej odpowiedzi na skargę prokurator nie wskazuje konkretnych czynności dowodowych i procesowych, które zamierza zrealizować w okresie do końca lipca 2025 roku, kiedy to planuje zakończyć śledztwo w wątku podejrzanego. W odpowiedzi na skargę mowa jest o dalszych czynnościach analitycznych, o konieczności tłumaczenia przekazywanych materiałów.

Nie można tracić z pola widzenia i tego, że w razie decyzji o skierowaniu aktu oskarżenia rozstrzygnięcie o odpowiedzialności podejrzanego wymagać będzie przeprowadzenia postępowania sądowego, które także wymaga określonego czasu – zawyżywszy na wysoce skomplikowaną materię z całą pewnością znacznie dłuższego niż typowo.

To zaś prowadzi do wniosku, że doszło do naruszenia prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Z orzecznictwa strasburskiego jasno wynika, że po stronie organów państwa leży powinność takiego zorganizowania swojego sytemu prawnego oraz działania czy to prokuratury czy sądu, w tym od strony organizacyjnej, by postępowanie toczyło się bez zbędnej zwłoki. Jak niejednokrotnie podkreślał Trybunał, przewlekłość postępowania niekoniecznie musi wynikać z winy lub zaniedbania będącego udziałem konkretnego sędziego czy prokuratora. Znaczenie w tym zakresie mogą mieć określone niedociągnięcia organizacyjne czy systemowe, które przekładać się mogą na niezadowalająca dynamikę i szybkość postępowania (zob. cytowany wyrok (...) z 21.07.2022 r.).

Uwzględniając te wszystkie okoliczności Sąd Apelacyjny uznał, że w postępowaniu nadzorowanym przez Prokuratora (...) we W. w sprawie (...) doszło do przewlekłości postępowania.

Sprawa ma bez wątpienia znaczenie dla podejrzanego, co wykazał należycie i przekonująco w piśmie inicjującym postępowanie skargowe. Brak jest jakichkolwiek podstaw, by przyjąć, że swoim zachowaniem przyczynił się on do opóźnienia w prowadzeniu postępowania.

W sytuacji zatem, gdy postępowanie w sprawie toczy się bardzo długo, jak się wydaje, dłużej niż uzasadniają to rzeczywiste potrzeby, wniesioną skargę należało uwzględnić. Konsekwencją tego było przyznanie skarżącemu sumy pieniężnej w wysokości 2 000 złotych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowi ona wystarczającą, a zarazem odpowiednią rekompensatę za doznane krzywdy spowodowane przewlekłością postępowania przy uwzględnieniu całego okresu jego trwania, w tym okresu przewlekłości od 8 marca 2024 roku do dnia wniesienia skargi będącej przedmiotem rozpoznania (art. 12 ust. 4 ustawy o skardze).

Stosownie do treści art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku ustawy o skardze orzeczono o zwrocie uiszczonej opłaty od skargi.

Robert Zdych Edyta Gajgał Maciej Skórniak