Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

POSTANOWIENIE

Dnia 5 sierpnia 2024 roku

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSA Edyta Gajgał (spr.)

Sędziowie SA Cezariusz Baćkowski

SA Maciej Skórniak

po rozpoznaniu skargi podejrzanej B. S. (poprzednio J.) z dnia 26 kwietnia 2024 roku na naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuratora (...) we W., sygn. akt (...)

na podstawie art. 12 ust. 2 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1725).

p o s t a n a w i a

1.  stwierdzić, że w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuratora (...) we W., sygn. akt (...) , nastąpiła przewlekłość, przez co naruszone zostało prawo podejrzanej B. S. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

2.  przyznać skarżącej B. S. od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości 10 000 (dziesięciu tysięcy) złotych za okres przewlekłości od 29 grudnia 2022 roku do dnia wniesienia skargi,

3.  w pozostałej części skargę oddalić,

4.  zwrócić B. S. wniesioną opłatę od skargi w wysokości 200 zł,

5.  kosztami postępowania skargowego obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W piśmie z dnia 26 kwietnia 2024 roku (data wpływu – 8 maja 2024 roku), które przekazane zostało do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w dniu 8 lipca 2024 roku, obrońca podejrzanej B. S. (poprzednio J.) wniosła o stwierdzenie przewlekłości postępowania przygotowawczego nadzorowanego przez Prokuratora (...) we W. w sprawie (...), domagając się zasądzenia na rzecz skarżącej sumy pieniężnej w wysokości 20.000zł. W uzasadnieniu skargi jej autorka podniosła, że przez okres ponad pięciu lat od daty postawienia podejrzanej zarzutów w sprawie nie zostały przeprowadzone żadne czynności procesowe i dowodowe z udziałem podejrzanej, jak również te czynności, na konieczność przeprowadzenia których wskazywał uprzednio prokurator.

Podejrzana dwukrotnie występowała w sprawie o stwierdzenie przewlekłości postępowania przygotowawczego. Żadna z jej skarg nie została uwzględniona. W uzasadnieniu złożonej skargi podniosła, że czasie, jaki upłynął od rozpoznania drugiej ze skarg śledztwo nadal nie zostało zakończone, zaś termin jego zakończenia pozostaje niepewny.

W złożonej odpowiedzi na skargę z 5 lipca 2024 roku Prokurator (...) we W. wniósł o uznanie jej za niezasadną, argumentując, że sprawa jest obszerna, wielowątkowa, obejmuje skomplikowaną materię, a postępowanie prowadzone jest przeciwko wielu powiązanym ze sobą osobom, co ma wpływ na czas jego trwania.

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje.

Prokurator (...) we W. nadzoruje śledztwo w sprawie (...) przeciwko B. S. (poprzednio J.) oraz 14 innym osobom.

Postępowanie przygotowawcze wszczęte zostało 1 lipca 2014 roku na skutek zawiadomienia (...)Inspektora (...), a przez Prokuraturę (...)we W. zostało przejęte po trzech latach. W kolejnych latach, ze względu na łączność podmiotową i przedmiotową, dołączano do niego materiały innych postępowań prowadzonych przez inne jednostki prokuratury. Ostatnie tego rodzaju czynności podjęte zostały w 2021 i 2022 roku.

W dniu 7 grudnia 2018 roku B. S. przedstawione zostały zarzuty popełnienia przestępstw z art. 258 § 1 i 2 k.k. oraz z art. 62 § 2 k.k.s. i art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1, i 5 k.k.s. i art. 8 § 1 k.k.s., a także z art. 271 § 1 i 3 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 8 § 1 k.k.s., a ponadto z art. 299 § 1 k.k.

Postanowieniem z tej samej daty zastosowane zostały wobec podejrzanej środki zapobiegawcze o charakterze wolnościowym. W przedmiocie tych środków podejmowane były stosowne decyzje w kolejnych latach prowadzonego śledztwa.

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2021 roku, sygn. akt S 59/20, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił skargę podejrzanej na naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Kolejna skarga podejrzanej na przewlekłość postępowania przygotowawczego została oddalona postanowieniem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 grudnia 2022 roku, sygn. akt S 35/22.

Czas trwania śledztwa w sprawie był wielokrotnie przedłużany, ostatnio postanowieniem z dnia 8 lutego 2024 roku na okres kolejnych 9 miesięcy, to jest do dnia 16 listopada 2024 roku. W uzasadnieniu postanowienia wskazano na konieczność wykonania w sprawie dalszych czynności procesowych i analitycznych, co ma pozwolić na merytoryczne zakończenie postępowania w zakresie określonych wątków wobec poszczególnych podejrzanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1725; dalej jako ustawa o skardze), strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Stosownie do treści art. 2 ust. 1a ustawy, przepis ten stosuje się odpowiednio do postępowania przygotowawczego.

Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu jego zakończenia, przy uwzględnieniu łącznego dotychczasowego czasu trwania postępowania, charakteru sprawy, stopnia jej zawiłości faktycznej i prawnej, znaczenia dla strony, która wniosła skargę, rozstrzyganych w niej zagadnień oraz zachowania się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 ustawy o skardze).

W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wypracowane zostały standardy oceny sprawności prowadzonego postępowania z perspektywy art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm., dalej jako Konwencja). Trybunał wielokrotnie wskazywał, że rozsądna długość postępowania, gwarantowana przez art. 6 ust. 1 Konwencji, musi być oceniana w świetle okoliczności konkretnej sprawy oraz przy uwzględnieniu wypracowanych w jego dotychczasowym orzecznictwie kryteriów, a w szczególności złożoności sprawy oraz zachowania skarżącego i właściwych organów władzy (zob. wyrok (...) z 21.07.2022 r., (...), B. v. Polska, LEX nr 3368217l; wyrok (...) z 6.06.2019 r., (...), T. v. Polska, LEX nr 2677807). W wyroku z 7 lipca 2015 roku Trybunał podkreślił, że rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie służyć ma z jednej strony zapewnieniu publicznego zaufania do wymiaru sprawiedliwości, z drugiej zaś gwarancja ta chronić ma wszystkie strony postepowania przed nadmiernymi opóźnieniami proceduralnymi. Zwrócił uwagę na jej szczególne znaczenie w sprawach karnych. Jak stwierdził, jej celem jest to, by osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa nie pozostawała nazbyt długo w niepewności co do swego losu. Wymóg rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie podkreśla – jak zauważył Trybunał – znaczenie bezzwłocznego wymierzenia sprawiedliwości, ponieważ zwłoka może zniweczyć skuteczność i wiarygodność wymiaru sprawiedliwości (tak wyrok (...) z 7.07.2015 r., (...), R. i inni v. Polska, LEX nr 1749574).

Nie ulega wątpliwości, że przedmiotem ustaleń w prowadzonym śledztwie są skomplikowane zagadnienia, wymagające między innymi czasochłonnych czynności analitycznych. Sprawa jest wielowątkowa, dotyczy wielu osób. W toku śledztwa wykonywane są czynności w ramach współpracy międzynarodowej, co niewątpliwie przekłada się w określony sposób na czas jego trwania. Zakres śledztwa ulegał sukcesywnemu poszerzeniu w następstwie podejmowanych decyzji o połączeniu postępowań prowadzonych przez inne jednostki prokuratury, co bez wątpienia także wydłużało jego tok. W sprawie wykonano dotąd szereg czynności procesowych i dowodowych. Zgromadzony dotąd materiał dowodowy zawiera się w 116 tomach akt sprawy.

Nie można uznać, że śledztwo w sprawie toczy się długo z powodu całkowitej bezczynności prokuratora. To, że obrońca podejrzanej nie jest informowana o wykonywanych czynnościach, nie oznacza, że nie mają one miejsca. Tak jak z tej okoliczności, że od 2018 roku nie są realizowane czynności procesowe z udziałem podejrzanej nie można wyprowadzać wniosku, że przeprowadzane analizy i gromadzone dowody, przede wszystkim z dokumentów, nie mają znaczenia z punktu widzenia odpowiedzialności B. S..

Nie oznacza to jednak, że nie ma racji autorka skargi, gdy podnosi, że postępowanie toczy się nadmiernie długo – dłużej niż jest to konieczne w okolicznościach sprawy – co oznacza, że naruszony został standard jego prowadzenia bez nieuzasadnionej zwłoki. Okres pięciu lat i ośmiu miesięcy od daty postawienia podejrzanej zarzutów to czas, który powinien być wystarczający dla podjęcia przez prokuratora decyzji w kwestii odpowiedzialności podejrzanej. Nie zmienia oceny w tym zakresie to, że kwestia ta jest ściśle powiązana – sprzężona, jak to ujęto w odpowiedzi na skargę – z odpowiedzialnością innych osób występujących w śledztwie, co, zdaniem prokuratora, uniemożliwia wyłączenie wątku dotyczącego odpowiedzialności podejrzanej z prowadzanego postępowania. Podkreślić trzeba, że zarzucone podejrzanej przestępstwa popełnione miały być przed dziesięciu laty. Postępowanie cały czas znajduje się w fazie przygotowawczej. Nie można tracić z pola widzenia tego, że w razie decyzji o skierowaniu aktu oskarżenia rozstrzygnięcie o odpowiedzialności podejrzanej wymagać będzie przeprowadzenia postępowania sądowego, które także wymaga określonego czasu.

Prokurator podnosi, że aktualnie trwa proces scalania, jak to ujął, zgromadzonych materiałów, a podejmowane czynności nakierowane są na podjęcie decyzji w kwestii odpowiedzialności podejrzanej oraz pozostałych osób podejrzanych. Deklaracje prokuratora o mocno zaawansowanej fazie śledztwa, o tym, że zmierza ono ku końcowi nie mogą zmienić oceny, że doszło do naruszenia prawa skarżącej do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, zwłaszcza że były one już składane wcześniej i okazały się gołosłowne – nie zostały spełnione. Mimo tych deklaracji w okresie od złożenia przez obrońcę podejrzanej drugiej skargi śledztwo nie było prowadzone na tyle dynamicznie i sprawnie, by móc uznać, że choć toczy się długotrwale, to jednak nie przewlekle. Przez okres ponad roku wykonywane były niemal wyłącznie czynności dowodowe związane z pozyskiwaniem, gromadzeniem i analizą kolejnych dokumentów. Doszło także do wyłączenia do odrębnego postępowania materiałów dotyczących innych podejrzanych, wobec których podjęte zostały decyzje kończące postępowanie przygotowawcze. Nie sposób odmówić racji skarżącej, że przy śledztwie trwającym już łącznie ponad 10 lat i dotyczącym zdarzeń z tak odległego jednak czasu trudno uznać to za odpowiednie w okolicznościach sprawy zaangażowanie organu nadzorującego postępowanie przygotowawcze w jego sprawne przeprowadzenie i zakończenie w rozsądnym terminie.

Z orzecznictwa strasburskiego jasno wynika, że po stronie organów państwa leży powinność takiego zorganizowania swojego sytemu prawnego oraz działania czy to prokuratury czy sądu, także od strony organizacyjnej, by postępowanie toczyło się bez zbędnej zwłoki. Jak niejednokrotnie podkreślał Trybunał, przewlekłość postępowania niekoniecznie musi wynikać z winy lub zaniedbania będącego udziałem konkretnego sędziego czy prokuratora. Znaczenie w tym zakresie mogą mieć określone niedociągnięcia organizacyjne (zob. cytowany wyrok (...) z 21.07.2022 r.). W tym kontekście przyznać trzeba rację autorce skargi, gdy wskazuje na pozostające w dyspozycji prokuratury narzędzia w tym zakresie (str. 8 skargi). Jak się wydaje, nie zostały one wykorzystane właściwie w tej sprawie, co swój wyraz znalazło w niezadowalającej dynamice i szybkości postępowania.

Uwzględniając te wszystkie okoliczności Sąd Apelacyjny uznał, że w postępowaniu nadzorowanym przez Prokuratora (...) we W. w sprawie (...) doszło do przewlekłości postępowania.

Sprawa ma bez wątpienia znaczenie dla podejrzanej, co wykazała jej obrońca w piśmie inicjującym postępowanie skargowe. Dość wskazać, że od prawie sześciu lat podejrzana podlega określonym rygorom związanym ze stosowaniem wobec niej środków zapobiegawczych. Przez cały ten czas pozostaje w niepewności co do kwestii związanej ze odpowiedzialnością w związku postawionymi jej zarzutami. Brak jest jakichkolwiek podstaw, by przyjąć, że podejrzana swoim zachowaniem przyczyniła się do opóźnienia w prowadzeniu postępowania.

W sytuacji zatem, gdy postępowanie w sprawie toczy się dłużej niż uzasadniają to rzeczywiste potrzeby, wniesioną skargę należało uwzględnić. Konsekwencją tego było przyznanie skarżącej sumy pieniężnej w wysokości 10 000 złotych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowi ona wystarczającą, a zarazem odpowiednią rekompensatę za doznane krzywdy spowodowane przewlekłością postępowania przy uwzględnieniu całego okresu jego trwania, w tym okresu przewlekłości od 29 grudnia 2022 roku do dnia wniesienia skargi (art. 12 ust. 4 ustawy o skardze).

Stosownie do treści art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku ustawy o skardze orzeczono o zwrocie uiszczonej opłaty od skargi.

Cezariusz Baćkowski Edyta Gajgał Maciej Skórniak