Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ireneusz Lejczak (spr.)

Sędziowie: SSA Barbara Ciuraszkiewicz

SSA Robert Kuczyński

Protokolant: Magdalena Krucka

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2018 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku H. S. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. Oddział Regionalny we W.

o rolnicze ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji H. S. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 listopada 2017 r. sygn. akt IX U 1680/16

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z 21.10.2016r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ( dalej jako organ rentowy) stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie: ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego dla H. S. (1) od dnia 1.07.2004r. do 30.09.2006r. oraz ubezpieczenia emerytalno - rentowego od 1.07.2004r. do 30.08.2006r. i stwierdził ustanie obowiązku opłacania składek za te okresy. W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony H. S. (1) (dalej jako ubezpieczony, odwołujący się) podkreślił bezpodstawność decyzji ze względu na opłacanie w tym okresie składek. Ponadto podniósł, że pozostawał w spornym okresie oraz wcześniej był zatrudniony w ramach stosunku pracy w wymiarze 1/8 etatu. Wskazał też, że obowiązujące przepisy do 2.05.2004r. pozwalały na pozostawanie w rolniczym ubezpieczeniu społecznym pomimo pracowniczego zatrudnienia w wymiarze niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie. O zmianie przepisów dotyczących tej kwestii odwołujący się nie wiedział i nie został o tym powiadomiony przez organy pobierające opłacane z obu tytułów ubezpieczenia społeczna.

Wyrokiem z 21.11.2017r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie. Orzeczenie to oparł Sąd na następujących ustaleniach i wnioskach: H. S. (1) podlegał ubezpieczeniom społecznym rolników od 1.01.1991r. do 31.07.2016r., w tym od 31.08.2006r. z tytułu nabycia prawa do renty strukturalnej. Od 1.05.2004r. do 31.08.2006r. odwołujący się był zatrudniony przez Urząd Gminy w D. na podstawie umowy o pracę wymiarze 1/8 etatu jako konserwator pojazdów w Ochotniczej Straży Pożarnej w S.. Z tego tytułu ubezpieczony otrzymywał co miesiąc wynagrodzenie w wysokości 103 zł (do 31.12.2004r.), 107 zł (do 31.12.2005r.) i 113 zł (do 31.08.2006r.). Za urlop wypoczynkowy został ubezpieczonemu wypłacony ekwiwalent w wysokości 11,39 zł. W oparciu o zeznania świadków: M. K. (1) i I. K. (1) oraz odwołującego się ustalił Sąd, że H. S. (1) od 1984r. należy do Ochotniczej Straży Pożarnej. Do pożarów jeździł jako kierowca wozu strażackiego. Ponadto na każde polecenie Naczelnika straży dokonywał naprawy sprzętu pożarniczego, dokonywał też większych napraw, a czynności konserwujących sprzęt strażacki dokonywał w różnych dniach i godzinach, w zależności od wolnego czasu odwołującego się i potrzeb naprawy sprzętu. Podpisanie umowy o pracę zaproponował odwołującemu się Komendant Straży Pożarnej. W dniu 9.09.2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował rolniczy organ rentowy, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z wykazaniem okresów ubezpieczeń społecznych, w tym z tytułu pracowniczego zatrudnienia od 1.05.2004r. do 31.08.2006r. w Urzędzie Gminy w D.. W tak ustalonym stanie faktycznym nie był dla Sądu Okręgowego okolicznością budzącą wątpliwości fakt, że ubezpieczony pozostawał od 1.05.2004r. do 31.08.2006r. w stosunku pracy. Zgodnie z art. 7 i 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników podlega z mocy ustawy rolnik (spełniający ustawowe kryteria definiujące rolnika) - jeżeli nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wskazał przy tym Sąd, że do dnia 1.05.2004. przepis zawarty w art. 6 ust.13 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników za osobę podlegającą innemu ubezpieczeniu rozumiał osobę będącą pracownikiem zatrudnionym w wymiarze czasu nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie albo objętą innymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym lub zaopatrzeniu emerytalnym. Zmiana tego przepisu od 2.05.2004r. skutkowała wyłączeniem z ubezpieczeń społecznych rolników tych rolników, którzy pozostawali w zatrudnieniu bez względu na wymiar czasu pracy. Mając to względzie oraz przewidziany w art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników skutek w postaci ustania ubezpieczenia społecznego rolników z mocy prawa z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganiem ubezpieczeniu - Sąd Okręgowy uznał zaskarżoną decyzję za zasadna i odwołanie od niej oddalił.

Wyrok ten zaskarżył w całości apelacją ubezpieczony zarzucając orzeczeniu:

- brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału polegający na oparciu rozstrzygnięcia na dokumentach zawartych w aktach osobowych ubezpieczonego, natomiast nieuwzględnienia zeznań ubezpieczonego i świadków, z których wynikało, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w wymiarze i czasie wskazanym w umowie, a wypłacona mu kwota stanowiła część ponoszonych przez niego wydatków w związku z czynnościami wykonywanymi na rzecz Ochotniczej Straży Pożarnej;

- niedostateczne wyjaśnienie, czy rzeczywiście łączył powoda z Gminą D. stosunek prawny na podstawie zawartej z nim umowy o pracę na czas określony na skutek nie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka H. S. (2);

- naruszenie art. 65 kc na skutek wadliwego przyjęcia, że powód skutecznie zawarł umowę o pracę i nie powiadomił o tym fakcie organu rentowego. W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony podniósł, że z zeznań świadków M. K. (1) i I. K. (1) wynikało, iż nie wykonywał on pracy w rozumieniu art. 22 § 1 kp lecz społecznie wykonywał czynności na rzecz Ochotniczej Straży Pożarnej. Świadczyć o tym miało nieregularne wykonywanie prac mechanicznych i niepodleganie ubezpieczonego kierownictwu wójta Gminy D. lub innego określonego pracownika. Za brakiem przedmiotowego stosunku pracy przemawiać miała też niska kwota określonego w umowie wynagrodzenia i brak szczegółowego zakresu obowiązków ubezpieczonego. Przedstawił następnie apelujący wniosek, że umowa o pracę z 2.05.2004r. została zawarta przez strony dla pozoru, a jej rzeczywistym celem było stworzenie podstawy do wypłaty ubezpieczonemu świadczenia z tytułu poniesionych przez niego kosztów w związku z czynnościami wykonywanymi przez niego społecznie na rzecz Ochotniczej Straży Pożarnej. Przy tak uzasadnionych zarzutach wniósł apelujący o zmianę wyroku i poprzedzającej go decyzji poprzez stwierdzenie, że ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom społecznym rolników w wymienionych w zaskarżonej decyzji okresach. Wniósł dodatkowo apelujący o przeprowadzenie dowodów z umowy o dzieło zawartej przez niego z Gminą D. z 18.07.2003r. i informacji PIT – 11 za 2004r. oraz z zeznań świadka H. S. (2) na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy na rzecz OSP w S. i na okoliczność nie uzyskiwania dochodów ze stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna. W pierwszej kolejności należało podkreślić, że dokonana przez sąd I instancji ocena stanu prawnego spawy – w zakresie konkurencji podlegania ubezpieczeniom społecznym z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ubezpieczeniom społecznym rolników - nie budziła kontrowersji. Nie był bowiem w apelacji kwestionowany wniosek, prawidłowo wyprowadzony przez Sąd Okręgowy z treści art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz.U. z 2017r., poz. 2336 zwana dalej ustawą), że zbieg tytułu do ubezpieczenia społecznego w związku z pracowniczym zatrudnieniem z tytułem do podlegania rolniczym ubezpieczeniom społecznym – wyłącza podleganie rolniczym ubezpieczeniom społecznym z końcem kwartału, w którym nastąpiło nawiązanie stosunku pracy (art. 3a ustawy w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2009r.). Prawidłowo też wskazał sąd I instancji, że wskutek zmiany treści art. 6 pkt 13 ustawy ustawą z 2.04.2004r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 91, poz. 873) wymiar pracowniczego zatrudnienia nie miał znaczenia dla osiągnięciu skutku wyłączenia zatrudnionego na umowę o pracę rolnika z rolniczych ubezpieczeń społecznych. Tym samym spór sprowadzał się do podniesionej w toku postępowania przed sądem I instancji i w apelacji kwestii, czy umowy o prace z dat: 29.04.2004r. i z 1.01.2006r. był umowami powodującymi nawiązanie stosunku pracy. Zupełnie nietrafiona była, zdaniem Sądu Apelacyjnego, teza o pozorności tych umów o pracę. W myśl art. 83 § 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Przy czynnościach prawnych dwustronnych – jak umowa o pracę, nieważność czynności prawnej wynika ze zgodnego zamiaru stron nieosiągnięcia w rzeczywistości skutków wynikających ze złożonych oświadczeń woli lub osiągniecia skutków innych niż treść tych oświadczeń. Dla ustalenia ewentualnego wystąpienie wady pozorności zasadne było odtworzenie rzeczywistego zamiaru stron umowy i skutków jakie zamierzały one osiągnąć zawierając umowę o pracę. Jeżeli idzie o ustalenie zamiaru pracodawcy, tj. Urzędu Gminy w D. to zgłoszony na tę okoliczność dowód z przesłuchania w charakterze świadka H. S. (2) był zupełnie nieprzydatny. Wskazać bowiem należało, że pracodawcę przy zawieraniu umów reprezentowała wójt Gminy A. Ł.. Ponadto zamiar pracodawcy rzeczywistego nawiązania z apelującym stosunku pracy jednoznacznie wynikał z ciągu konsekwentnych zachowań Urzędu Gminy w D.. Poczynając bowiem od zawarcia umów o pracę, zgłoszenia apelującego do ubezpieczeń społecznych z tytułu pracowniczego zatrudnienia, sporządzenia dokumentacji pracowniczej, odprowadzaniu podatku dochodowego i wystawienia PIT - 11 za 2004r., a skończywszy na informacji udzielonej Sądowi Okręgowi w dniu 25.05.2017r. potwierdzającej pracownicze zatrudnienie H. S. (1) pracodawca jednoznacznie prezentował stanowisko o skutecznym nawiązaniu stosunku pracy na podstawie obu ocenianych umów. Z tych względów Sąd Apelacyjny oddalił ponowiony wniosek o przesłuchanie świadka H. S. (2). Nie mógł też budzić wątpliwości rzeczywisty zamiar H. S. (1) nawiązania stosunku pracy z Urzędem Gminy w D.. Podnieść w tej kwestii należało w pierwszym rzędzie fakt, że jeszcze na etapie złożenia odwołania od spornej decyzji H. S. (1) nie kwestionował skutecznego zawarcia umów o pracę z Urzędem Gminy w D.. W odwołaniu tym powoływał się wyłącznie na brak wiedzy o zmianie przepisów skutkujących wyłączeniem z ubezpieczeń społecznych rolników w związku z zatrudnieniem pracowniczym w mniejszym niż połowa wymiarze czasu pracy. Także zachowanie ubezpieczonego poprzedzające wniesienie odwołania w niniejszej sprawie wskazywało, że miał on świadomość pozostawania w stosunku pracy w okresie od 1.05.2004r. do 31.08.2006r. Ubezpieczony bowiem rozliczył podatek dochodowy z tytułu wynagrodzenia za pracę – co potwierdza złożony w postępowaniu apelacyjnym PIT – 11. Ponadto H. S. (1) wraz z wnioskiem o przyznanie emerytury złożył w 2016r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych świadectwo pracy wystawione przez Urząd Gminy w D. celem udowodnienia ubezpieczenia z tytułu stosunku pracy w okresie od 1.05.2004r. do 31.08.2005r. – co wprost wynikało z pisma ZUS Oddział we W. z 3.08.2016r. (k:36 akt ubezpieczeniowych apelującego). Nie można było przy tak ustalonych zachowaniach stron umów o pracę z 29.04.2004r. i z 1.01.2006r. uznać, że strony zawierały te umowy dla pozoru, tym bardziej że obie umowy były bezspornie wykonywane. Odwołujący się nie kwestionował tego, że wykonywał w trakcie trwania tych umów pracę polegające na konserwacji sprzętu strażackiego i że otrzymywał określone w umowach wynagrodzenie. Natomiast jeśli idzie o sposób wykonywania wzajemnych zobowiązań wynikających z przedmiotowych umów to apelujący podnosił, że nie odpowiadał on wymogom określonym w art. 22 § 1 kp, przez co umowom tym należało odmówić przymiotu umów o pracę. Ze stanowiskiem tym nie można było się zgodzić. Tak zeznania świadków M. K. i I. K. oraz ubezpieczonego potwierdzały wykonywanie przez ubezpieczonego w okresach trwania umów o pracę czynności konserwujących sprzęt strażacki, a więc prac, do których wykonania zobowiązał się ubezpieczony w tych umowach. Z zeznań tych wynikał sposób wykonywania tych prac adekwatny do ich rodzaju. Charakter bowiem pracy konserwatora sprzętu polega na okazjonalnym jedynie wykonywaniu planowych prac zapobiegających nadmiernemu zużyciu sprzętu oraz wykonywaniu drobnych napraw w przypadku powstania usterek. Taki sposób wykonywania pracy – według potrzeb pracodawcy – nie był sprzeczny z zawartym w art. 22 § 1 kp pojęciem „określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy” – stanowiącym element definicji stosunku pracy. Także zeznania M. K. wskazujące na dyspozycyjność ubezpieczonego wykonującego naprawy „na każde nasze polecenie” wskazywały na wykonywanie tych prac pod kierownictwem Naczelnika Ochotniczej Straży Pożarnej. Natomiast twierdzeniom świadków i ubezpieczonego o społecznym charakterze wykonywania tych prac przeczył fakt otrzymywania za te prace wynagrodzenia. Wysokość tego wynagrodzenia była adekwatna do niewielkiego zakresu prac, gdyż – jak wynikało z przedstawionej na rozprawie apelacyjnej umowy o dzieło – ubezpieczony większe naprawy pojazdów wykonywał na podstawie odrębnie zawartej z Urzędem Gminy umowy o dzieło. Mając zatem na względzie bezzasadność zarzutów apelacji, w szczególności tych dotyczących braku skutecznego nawiązania stosunku pracy przez ubezpieczonego w spornym okresie, apelację tę należało oddalić (art. 385 kp).

SSA Barbara Ciuraszkiewicz SSA Ireneusz Lejczak SSA Robert Kuczyński

AdSz