Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ireneusz Lejczak (spr.)

Sędziowie: Barbara Ciuraszkiewicz

Jacek Witkowski

Protokolant: Magdalena Krucka

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2019 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy E. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 czerwca 2019 r. sygn. akt VII U 28/19

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawczyni kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Decyzją z 14.11.2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. stwierdził, że E. J. jako prowadząca pozarolniczą działalność nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowemu, wypadkowemu od 27.07.2017 r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 17.07.2017 roku. Na skutek odwołania wniesionego od tej decyzji przez E. J. Sąd Okręgowy w Świdnicy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 4.06.2019 r. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że E. J. jako prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 27.07.2017 r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 17.07.2017 r., a ponadto zasądził od strony pozwanej na rzecz odwołującej się koszty zastępstwa procesowego. Orzeczenie to oparł Sąd na następujących ustaleniach: E. J. od dnia 07.12.2015 r. zarejestrowała działalność gospodarczą w pod firmą (...) w S., w zakresie sprzedaży detalicznej prowadzonej przez domy sprzedaży wysyłkowej lub Internet. Od tego dnia prowadziła działalność, zajmując się sprzedażą ozdób okolicznościowych, odzieży i obuwia za pośrednictwem serwisu allegro.pl. Zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, określając podstawę wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w wysokości 7024,03 zł. W styczniu 2016 r. organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające w przedmiocie ustalenia, czy podjęcie działalności gospodarczej przez E. J. jest czynnością prawną dla pozoru. Ostateczną decyzją z dnia 18.02.2016 r. strona pozwana umorzyła to postępowanie jako bezprzedmiotowe, gdyż przeprowadzone postępowanie dowodowe nie ujawniło, aby podjęcie działalności gospodarczej przez wnioskodawczynię było czynnością prawną dla pozoru.

W okresie 29.12.2015 - 06.01.2016 r. oraz 14.01.2016 - 26.07.2017 r. odwołująca się była niezdolna do pracy w związku ciążą, wskutek czego pobierała zasiłki chorobowe, a następnie zasiłek macierzyński. W tym czasie całkowitą obsługą sprzedaży internetowej zajął się R. J.. Do końca kwietnia 2016 r. wyprzedane zostały wszystkie ozdoby i umowa zlecenia nie została przedłużona. Po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego w sierpniu 2017 r. E. J. dokonała przekwalifikowania profilu działalności gospodarczej. Odwołująca się podjęła się świadczenia usług w zakresie sprzątania domów, mieszkań, biur i obiektów przemysłowych. Zajmowała się myciem podłóg, odkurzaniem i praniem dywanów, myciem okien, sanitariatów, sprzątaniem po remontach. Dodatkowo także świadczyła usługi transportowe materiałów budowlanych, mebli i sprzętu agd. W okresach niezdolności do pracy odwołującej się czynności te wykonywał zatrudniony na podstawie nowej umowy zlecenia R. J.. E. J. reklamowała działalność za pośrednictwem ulotek, wizytówek oraz ogłoszeń na słupach i tablicach ogłoszeń. Telefonicznie przyjmowała zamówienia od klientów i wystawiała paragony lub faktury VAT za wykonane usługi. Od sierpnia 2017 r. wielokrotnie przebywała na zwolnieniach lekarskich, pobierając z tego tytułu zasiłki chorobowe i opiekuńcze. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zakwestionował prawidłowości wystawionych zwolnień lekarskich. W okresie 29.12.2015 - 08.09.2018 r. odwołująca się pobrała zasiłki z ubezpieczenia chorobowego w łącznej kwocie 216 353,98 zł. Pismem z dnia 18.09.2018 r. strona pozwana wszczęła postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia poprawności zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 27.07.2017 r.

Przy tych ustaleniach uznał Sąd za kwestię sporną to, czy odwołująca się po dacie 27.07.2017 r. spełniała określony w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych warunek do objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi – to jest prowadziła pozarolniczą działalność. Przy czym już na wstępie rozważań zaznaczył Sąd Okręgowy, że organ rentowy nie zakwestionował ani zgłoszenia odwołującej się do tych ubezpieczeń, ani zadeklarowanej wówczas wysokości podstawy wymiaru składki, ani też prowadzenia przez ubezpieczoną do dnia 26.07.2017 r. działalności gospodarczej. Te okoliczności jak i krótkie okresy zdolności odwołującej się do pracy po ustaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego miały kluczowe dla rozstrzygnięcia sporu znaczenie. Podkreślił Sąd, że organ nie negował zasadności udzielanych ubezpieczonej zwolnień lekarskich od pracy w związku z jej stanem zdrowia i stanem zdrowia jej dziecka. Za te okresy organ wypłacał jej zasiłki chorobowe lub opiekuńcze. Natomiast w krótkich okresach, w których była ona zdolna do pracy świadczyła ona usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Świadczyły o tym przedstawione faktury z tytułu tych usług. Okoliczności wykonywanych prac zostały również szczegółowo wyjaśnione przez powołanych świadków, w tym R. J., który dokładnie opisał jakimi czynnościami zajmował się podczas niezdolności do pracy wnioskodawczyni, na podstawie zawartej z wnioskodawczynią umowy zlecenia. Sąd uznał, że nie było podstaw do kwestionowania tych zeznań, albowiem znajdywały one potwierdzenie w treści zeznań pozostałych świadków, zeznań odwołującej się, jak również dokumentacji zgromadzonej w toku postępowania sądowego i postępowania przed organem rentowym. W tych okolicznościach zarzuty organu, na których oparta był zaskarżona decyzja, uznał Sąd za nieuzasadnione. Zauważył Sąd, że trudno wymagać by prowadzona działalność przynosiła wymierne i stosunkowo wysokie dochody, skoro wnioskodawczyni praktycznie nieprzerwanie od roku 2015 korzystała ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego na podstawie jednego zgłoszenia, dokonanego przed rozpoczęciem pobierania zasiłku chorobowego spowodowanego niezdolnością do pracy w związku z ciążą. Zmiana profilu działalności nie miała w tej sytuacji znaczenia. Także zestawienie sporządzone przez organ rentowy, dokonujące porównania uiszczonych składek na ubezpieczenie społeczne z kwotą pobranych świadczeń w tym konkretnym wypadku nie może stanowić o uznaniu braku prowadzenia działalności gospodarczej albowiem – co już zaznaczono – u ubezpieczonej począwszy od roku 2015 do 08.09.2018 r. występowała niezdolność do pracy jej własna bądź z powodu choroby jej dziecka.

Wyrok ten zaskarżył apelacją w całości pozwany organ rentowy zarzucając mu:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że ubezpieczona w spornym okresie faktycznie prowadziła działalność gospodarczą dającą jej podstawę do dalszego, po zakończeniu pierwszego okresu pobierania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, podlegania tym ubezpieczeniom, w tym ubezpieczeniu chorobowemu;

2)  pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy okoliczności związanej z pozorowaną intensyfikacją przejawów aktywności gospodarczej ubezpieczonej, jaka miała wystąpić dopiero pod wpływem i po wszczęciu przez stronę pozwaną kolejnego postępowania wyjaśniającego, podobnie jak i tego, że większość „zachowanych”, acz słabej jakości dowodów z dokumentów na fakt istnienia przedsiębiorstwa skarżącej pochodzi z roku 2019.;

3)  naruszenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego, zakreślonych przepisem art. 233 § 1 kpc, poprzez całkowicie błędną analizę i przyznanie determinującego rozstrzygnięcie znaczenia faktowi przeprowadzenia i umorzenia przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego w lutym 2016r., bez uwzględnienia upływu czasu, a przede wszystkim pozostawania okresu, którego dotyczyło wspomniane postępowanie organu rentowego, poza zakresem rozstrzygnięcia decyzji zaskarżonej w niniejszym postępowaniu.

Przy tak postawionych zarzutach wniósł apelujący o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenia od odwołującej się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację odwołująca się wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto dołączyła do akt sprawy dowody na kontynuowanie działalności gospodarczej w 2019 roku.

W oparciu o zgromadzony przez sąd I instancji materiał dowodowy Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją (od 17.07.2017 r. do 14.11.2018 r.) E. J. była zdolna do pracy w następujących okresach: od 27.07.2017 r. do 6.08.2017 r., od 15 do 21 sierpnia 2017 r., od 1 do 6 września 2017 r., 16 i 17 września 2017 r., od 23.10.2017 r. do 1.11.2017 r., od 22 do 27 listopada 2017 r., 9 i 10 grudnia 2017 r., od 24.12.2017 r. do 2.01.2018 r., 15.01.2018 r., od 27 do 31.stycznia 2018 r., od 1 do 8 kwietnia 2018r., od 12 do 15 maja 2018 r., od 31.05.2018 r. do 3.06.2018 r.,9.09.2018 r., od 1 do 8 października 2018 r. Przedstawione przez E. J. paragony i faktury na wykonane przez nią usługi pochodzą z wymienionych wyżej okresów jej zdolności do pracy. W 2019 roku odwołująca się korzystała ze zwolnień lekarskich na siebie i dziecko sporadycznie. Przychód jej przedsiębiorstwa ustabilizował się na poziomie 3100 zł – 3800 zł miesięcznie (dowód: zestawienia okresów pobierania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego kk: 51 – 52; zapisy z księgi przychodów k: 105).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna. U podstaw zaskarżonej decyzji stanął pogląd pozwanego organu, że odwołująca się od dnia 27.07.2017 r. nie wypełniała warunków do uznania, iż prowadzi pozarolniczą działalność, a i tym samym do objęcia jej od tej daty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi – w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 oraz dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym (od 17.07.2017 r.) na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2019 r., poz. 300). Definicję działalności gospodarczej zawiera art. 3 ustawy z 6.03.2018 r. Prawo przedsiębiorców (tj. Dz.U. z 2019 r., poz. 1292) i sprowadza się ta definicja do jednoczesnego spełnienia następujących warunków, a mianowicie: działalność taka musi być prowadzona przez przedsiębiorcę we własnym imieniu w sposób ciągły i musi ona mieć charakter zorganizowany i zarobkowy. Takie same konstytutywne warunki działalności gospodarczej zawierał art. 2 – obowiązującej do 29.04.2018 r. – ustawy z 2.07.2014 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj. Dz.U. z 2017, poz. 2168). Jak należało wnosić z uzasadnienia zaskarżonej decyzji oraz apelacji strona pozwana kwestionowała ciągłość prowadzonej przez odwołującą się pozarolniczej działalności oraz jej zarobkowy charakter. Tak bowiem należało oceniać podnoszone przez organ argumenty dotyczące występujących niemal bez przerwy po sobie okresów niezdolności do pracy ubezpieczonej oraz dysproporcji pomiędzy wysokością świadczeń otrzymanych przez odwołującą się z ubezpieczenia chorobowego, a kwotą opłaconych na to ubezpieczenie składek, jak i niewielki przychód z działalności gospodarczej. Wskazać jednak już w tym miejscu należało, że sama tylko dysproporcja świadczeń wypłaconych z ubezpieczenia chorobowego wobec wysokości uiszczonych składek nie może przesądzać o wyłączeniu z tego ubezpieczenia. Istotą bowiem ubezpieczeń dobrowolnych jest nieprzewidywalność (w różnym stopniu) spełnienia się ryzyka ubezpieczeniowego. Tak ubezpieczony, który opłacając składki nie korzysta ze świadczeń przewidzianych tym ubezpieczeniem nie ma uprawnienia do rezygnacji ze skutkiem wstecznym z ubezpieczenia jak i organ rentowy nie może jedynie wskutek wypłacenia nawet znacznie wyższych niż składki świadczeń wyłączyć wstecz ubezpieczonego z ubezpieczenia chorobowego. Dysproporcja pomiędzy otrzymywanymi świadczeniami z ubezpieczenia chorobowego, a przychodem z działalności gospodarczej może skutecznie zanegować podstawy do ubezpieczenia jeżeli dysproporcja ta jest zamierzonym następstwem celowych zachowań ubezpieczonego. W takim przypadku można uznać, że celem rozpoczęcia i prowadzenia pozarolniczej działalności nie był zarobek – lecz uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego przy pewnym lub niemal pewnym spełnieniu ryzyka ubezpieczeniowego. Okoliczności takich organ rentowy jednak nie wykazał. Słusznie bowiem sąd I instancji zauważył, że organ rentowy nie negował spełniania przez odwołującą się warunków do ubezpieczeń społecznych w początkowym okresie prowadzenia przez nią pozarolniczej działalności – czego wyraz stanowiła decyzja z 18.02.2016 roku. Przypomnieć należało, że decyzja ta dotyczyła okresu obejmującego korzystanie przez ubezpieczoną ze świadczeń w okresie ciąży, gdy prognoza korzystania przez nią ze świadczeń wynikających z macierzyństwa była bardzo prawdopodobna. Natomiast zaskarżona decyzja obejmuje okres po zakończeniu korzystania przez nią z urlopu macierzyńskiego. W okresie tym ubezpieczona nie wykonywała prac związanych z prowadzoną działalnością z powodu własnych schorzeń i choroby dziecka. Strona pozwana nie przeprowadziła żadnego dowodu na okoliczność ustalenia, że te okoliczności, wyłączające możliwość faktycznego prowadzenia działalności, były przez odwołującą przewidywane w momencie zgłoszenia się przez nią do ubezpieczeń społecznych w stopniu pozwalającym na uznanie, że rozpoczęcie tej działalności miało na celu nie tyle uzyskanie zarobku lecz przede wszystkim świadczeń z tych ubezpieczeń. W przypadku niezdolności do pracy wynikającej z choroby dziecka taki dowód był zresztą niewykonalny. Nie można było bowiem zasadnie założyć, że ubezpieczona rozpoczynając działalność gospodarczą w stanie ciąży przewidywała kondycję zdrowotną dziecka po upływie urlopu macierzyńskiego. Zgodzić się wobec tego należało z dokonaną przez Sąd Okręgowy oceną materiału dowodowego, która prowadziła do wniosku, że przyczyną małej intensywności prowadzonej przez odwołującą się po 27.07.2017r. działalności gospodarczej był stan zdrowia jej i jej dziecka, a nie zamiar „pozorowania” tej działalności wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Przemawiał za tym również dowiedziony przez ubezpieczoną fakturami, paragonami i zeznaniami świadków fakt, iż w krótkich okresach odzyskiwania przez nią zdolności do pracy świadczyła ona usługi w ramach prowadzonej działalności. Zamiar zarobkowego kontynuowania przez ubezpieczoną działalności gospodarczej dodatkowo uwiarygodnił fakt uzyskiwania w 2019r. przez jej przedsiębiorstwo systematycznego dochodu. Zawartą natomiast w zarzutach apelacji tezę, iż sytuacja ta jest następstwem podjętej przez organ kontroli, a nie poprawy stanu zdrowia ubezpieczonej, należy uznać za niepopartą dowodami hipotezę.

Mając zatem na względzie prawidłową ocenę przez sąd I instancji materiału dowodowego prowadzącą do wniosku, że ubezpieczona, pomimo stanu zdrowia, prowadziła w spornym okresie – w sposób ciągły, zorganizowany i zarobkowo - działalność gospodarczą, to apelację kwestionującą prawidłowość tej oceny należało – jako bezzasadną – oddalić (art. 385 kpc). O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

Barbara Ciuraszkiewicz Ireneusz Lejczak Jacek Witkowski

R.S.