Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jacek Witkowski (spr.)
Sędziowie:	SSA Elżbieta Kunecka SSA Jarosław Błaszczak
Protokolant:	Karolina Sycz

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku J. K.

przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny we W.

o odpowiedzialność z tytułu nieopłaconych składek

na skutek apelacji J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 2 września 2011 r. sygn. akt VIII U 433/09

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 września 2011 r., sygn. akt VIII U 433/2009, Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił odwołanieJ. K.od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny we W. z dnia 11 sierpnia 2005 r., którą organ rentowy orzekł odpowiedzialność wnioskodawcy za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników W. P. za okres od 1 kwietnia 1998 r. do 4 kwietnia 2004 r. w kwocie 10.031,60 zł ogółem, z czego odsetki za zwłokę liczone od dnia 29.10.2004 r. w kwocie 4.408,40 zł oraz koszty postępowania egzekucyjnego, w tym:

-

na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w kwocie 2.762,20 zł, z czego odsetki w kwocie 1.253,20 zł;

-

na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w kwocie 7.269, 40 zł, z czego odsetki w kwocie 3.155,20 zł.

Rozstrzygnięcie Sąd wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

W. P. miał zaległości wobec KRUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 1 kwartału 1998 r. do 4 kwartału 2004 r., w kwocie 10.031,60 zł ogółem, z czego odsetki za zwłokę liczone od dnia 29.10.2004 r. w kwocie 4.408,40 zł oraz koszty postępowania egzekucyjnego. Powyższa zaległość dotyczyła nieopłacenia składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w kwocie 2.762,20 zł, z czego odsetki w kwocie 1.253,20 zł oraz nieopłacenia składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w kwocie 7.269,40 zł, z czego odsetki w kwocie 3.155,20 zł.

W dniu 16 czerwca 2004 r. na podstawie umowy sprzedaży A. P., W. P., D. J. i P. J. sprzedali J. K.nieruchomość rolną, stanowiącą gospodarstwo rolne, położoną we wsi S. w gminie Ś. w granicach działki (...), zabudowaną domem mieszkalnym pod wspólnym dachem ze stajnią, chlewnią i garażem, kwalifikującym się do rozbiórki oraz stodołą i kurnikiem.

Decyzją z dnia 11 sierpnia 200 5r. KRUS Oddział Regionalny we W. orzekł odpowiedzialność J. K.za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników W. P. za okres od 1kw/ 1998 r. do 4 kw/ 2004 r. w kwocie 10.031,60 zł ogółem, z czego odsetki za zwłokę liczone od dnia 29.10.2004 r. w kwocie 4.408,40 zł oraz koszty postępowania egzekucyjnego.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd orzekł, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu wyroku Sąd podkreślił, że wnioskodawca nie kwestionował istnienia i wysokości zaległości oraz naliczonych odsetek z tytułu nieziszczonych przez W. P. składek na ubezpieczenia społeczne rolników. Z kolei KRUS uznał prawidłowość odpowiedzialności wnioskodawcy jako nabywcy gospodarstwa rolnego W. P.za powstałe z tytułu nieopłacenia składek na ubezpieczenia społeczne rolników związanych z nabywanym gospodarstwem rolnym.

Sąd zważył, że zarzuty podniesione przez wnioskodawcę do przedmiotowej decyzji dotyczą przejścia odpowiedzialności za długi związane z nabywanym gospodarstwem rolnym, jednakże wobec treści przepisów prawa nie uznał ich. Na podstawie bowiem art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 52 ustawy o ubezpieczeniu rolników, nabywca gospodarstwa rolnego lub jego zorganizowanej części odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach. Wobec jednoznacznej treści przytoczonych powyżej przepisów Sąd stwierdził, że nabywca gospodarstwa rolnego odpowiada za zobowiązania podatkowe zbywcy gospodarstwa rolnego związane z jego prowadzeniem, a na podstawie art. 52 ustawy o ubezpieczeniu rolników stosuje się je również do należności z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne rolników.

Sąd uznał, że dochodzenie przez KRUS prawa do wymiaru składek i ich poboru od osób trzecich, jest dopuszczalne na podstawie art. 52 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i należy do kompetencji KRUS w zakresie wydawania przedmiotowych decyzji w zakresie indywidualnych spraw. W niniejszej sprawie wnioskodawca wypełnił hipotezę zawartą w powołanych przepisach, nie wykazał się również zachowaniem należytej staranności nie dysponując zaświadczeniem o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne rolników w rozumieniu art. 300g Ordynacji podatkowej.

Z tych też względów Sąd nie przyjął wyjaśnień wnioskodawcy, uznając je za pozbawione podstawy prawnej. Na marginesie Sąd zaznaczył, że wnioskodawca ma w stosunku do W. P. roszczenie regresowe w momencie pokrycia jego zaległości składkowych wobec KRUS.

Z wyrokiem nie zgodził się wnioskodawca, wywodząc apelację zaskarżył wyrok w całości. Apelujący zarzucił, że w jego ocenie nie powinien być w ogóle obciążony odpowiedzialności za zobowiązania składkowe, o których mimo zachowania należytej staranności nie mógł wiedzieć. Wnioskodawca zwrócił uwagę, że dzierżawiąc całe gospodarstwo rolne zgłosił ten fakt również do KRUS, co zostało potwierdzone przez Urząd Gminy i już ten fakt powinien wywołać reakcje strony pozwanej.

Ponadto skarżący podkreślił, że odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu należnych składek na ubezpieczenie W. P.ma charakter solidarny, a tym samym wraz z nim powinni odpowiadać pozostali ówcześni właściciele gospodarstwa rolnego, którzy wydzierżawili wnioskodawcy gospodarstwo, a potem je sprzedali zapewniając, że nie jest ono obarczone żadnymi zobowiązaniami.

Ponadto wnioskodawca podkreślił, że strona pozwana nie może obciążyć go odpowiedzialnością z tytułu składek na ubezpieczenie W. P. co najmniej za okres od 24.11.2003 r. do IV kwartału 2004 r., ponieważ w tym okresie opłacał on sam składki za to samo gospodarstwo na podstawie umowy dzierżawy, z tego też względu nie może zostać obarczony obowiązkiem opłacania składek w podwójny sposób.

Natomiast odnośnie wcześniejszego okresu odpowiedzialność za składki powinna dotyczyć wszystkich, którzy byli właścicielami tego gospodarstwa w okresie powstania zaległości, tj. od I kwartału.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy, Sąd Apelacyjny, niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji stwierdził, że postępowanie przed Sądem I instancji dotknięte jest nieważnością z powodu pozbawienia strony możności obrony swoich praw ( art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Zgodnie z treścią art. 477 ¹¹ k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stronami postępowania są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany.

Ubezpieczonym jest osoba ubiegająca się o ustalenie ubezpieczenia i świadczenia z tego wynikające.

Osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, to osoba, względem której organ rentowy wydał decyzję działając bez jej wniosku. Podmioty te są adresatami decyzji, wymienionymi w niej jako strony postępowania przed organem ubezpieczeniowym.

Zainteresowanym, co określa wprost § 2 art. 477 ¹¹ k.p.c. jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. W przypadku zainteresowanego decyzja organu rentowego, jakkolwiek skierowana do innych podmiotów, swoją treścią wpływa na jego prawa lub obowiązki tak, że ma on interes prawny w uzyskaniu konkretnego orzeczenia sądowego. Sąd prowadzący sprawę z zakresu ubezpieczeń społecznych, powinien ustalić, czy przedmiot tego postępowania wskazuje, iż określona osoba powinna w danym wypadku korzystać ze statusu prawnego zainteresowanego. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia tej kwestii, w celu stworzenia zainteresowanemu możliwości obrony praw, należy wezwać go do udziału w tym postępowaniu w charakterze strony. Decyzja Sądu o wezwaniu do udziału w sprawie zainteresowanego winna mieć formę postanowienia.

Postępowanie toczące się bez udziału zainteresowanego, na skutek zaniedbania przez sąd obowiązku wezwania go, dotknięte jest – zgodnie z art. 379 pkt 5 k.p.c. – nieważnością. Pogląd taki, utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyrażono np. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29.07.1998 r. III ZP 20/97 ( OSNAPUS 1998 r. Nr 23 poz.690).

Sąd Apelacyjny pogląd ten podziela.

W niniejszej sprawie decyzja Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 11.08.2005 r. wydana została z urzędu. Przedmiotem zaskarżonej decyzji było stwierdzenie o odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników W. P.. Adresatem tejże decyzji jest jednak J. K.zobowiązany z tytułu nabycia gospodarstwa rolnego, którego jednym ze współwłaścicieli był W. P..

Skoro zatem decyzja ta dotyczy obowiązku uiszczenia należności przez J. K.z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne W. P., to nie ulega wątpliwości, iż rozstrzygnięcie w tej sprawie wpływa bezpośrednio swoją treścią na prawa i obowiązki również W. P.. W konsekwencji W. P. powinien być wezwany do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego.

Ponadto Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że odpowiedzialność z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne oparta na podstawie art. 112 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa w zw. z art. 52 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ma charakter odpowiedzialności solidarnej.

W myśl tych przepisów, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie, a odpowiedzialność obejmuje także odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych oraz koszty postępowania egzekucyjnego.

Do osób trzecich, które ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, należy m.in. w myśl. art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej nabywca przedsiębiorstwa (tu gospodarstwa rolnego), jego zorganizowanej części lub składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą jak również jego zbywca.

Niewątpliwie charakter odpowiedzialności osób trzecich wynikający z przepisów Ordynacji podatkowej jest wyjątkowy. Na podmiotach tych nie ciążą zobowiązania wynikające z ich własnych obowiązków podatkowych (składkowych), lecz na zasadach określonych w rozdziale 15 działu III Ordynacji podatkowej, odpowiadają one za zobowiązania innych podmiotów.

Przepis art. 107 § 1 Ordynacji podatkowej, stanowiący część działu III rozdziału 15 Ordynacji zatytułowanego "Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich" stanowi, że w przypadkach i w zakresie przewidzianych w niniejszym rozdziale za zaległości podatkowe (tu składkowe) podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Zatem przesłanką tej odpowiedzialności jest właśnie istnienie cudzego długu i wskazania zawarte w ustawie. Jest to odpowiedzialność nie za podatnika, lecz obok podatnika w rozpoznawanej sprawie nabywcy gospodarstwa rolnego.

Powyższe regulacje wymagają zatem zwrócenia uwagi Sądu na kolejne zagadnienie związane z ustaleniem kto, począwszy od I kwartału 1998 r., obowiązany był jako płatnik do odprowadzenia należnych składek na ubezpieczenie społeczne W. P..

Z akt emerytalno-rentowych W. P. wynika bowiem, że początkowo płatnikami składek obejmującymi jego ubezpieczenie byli A. i F. P.. Co więcej w aktach tych znajduje się również wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 9 kwietnia 2002 r., sygn. akt VIII U 2112/2000, oddalający odwołanie A. i F. P. od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział we W. z dnia 29 lutego 2000 r., którą organ rentowy obarczył odpowiedzialnością za zaległe należności z tytułu składek i odsetek za zwłokę na ubezpieczenie społeczne rolników W. P. za okres od 2 kwartału 1993 r. do 1 kwartału 2000 r.

Fakt ten zatem wymaga uwzględnienia przy rozpoznawaniu i badaniu niniejszej sprawy, albowiem powyższy okres częściowo pokrywa się z okresem, za który do odpowiedzialności został pociągnięty wnioskodawca.

Ponadto istotne dla ustalenia kręgu osób odpowiedzialnych solidarnie za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek koniecznym jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, które pozwoli na określenie wszystkich właścicieli gospodarstwa rolnego do czasu jego zbycia na rzecz wnioskodawcy.

Z aktu notarialnego sprzedaży tejże nieruchomości wynika, iż współwłaścicielami gospodarstwa rolnego byli, po śmierci A. i F. P.: A. P. w udziale wynoszącym 2/6 części, W. P. w udziale wynoszącym 2/6 części, D. J. w udziale wynoszącym 1/6 części oraz P. J. w udziale wynoszącym 1/6 części.

Tym samym koniecznym będzie rozważenie, czy wyżej wymienione osoby jako zbywcy gospodarstwa rolnego, należeć będą do kręgu osób odpowiedzialnych solidarnie z wnioskodawcą za powstałe zaległości składkowe.

Stwierdzenie, że osoby te należą do powyższego kręgu skutkować będzie obowiązkiem do ewentualnego udziału w sprawie dalszych zainteresowanych.

Już sam fakt nie wezwania do udziału w sprawie W. P. skutkuje nieważnością postępowania, którą zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd bierze pod uwagę z urzędu.

Pozostałe kwestie, na które Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę wymagają także przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego w sprawie i dokonania przez Sąd Okręgowy oceny, jakie podmioty, w jakim zakresie i czy w ogóle ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie rolnicze W. P..

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny uchylił wyrok, zniósł postępowanie przed Sądem I instancji i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.